Rabiye xanimni nobél mukapatigha namzat qilip körsetken analiyé inakson xanimni ziyaret

• Shwétsiyidiki ixtiyari muxbirimiz yalqunning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Shwétsiye parlamént ezasi Annelie-Enochson xanim. image courtesy: http://www.annelie.kristdemokrat.se/

Analiyé inakson xanim shwétsiye parlaméntidiki Uyghur mesilisige eng köp köngül bölüwatqan we Uyghur mesilisini shwétsiye parlaméntida tonushturuwatqan, rabiye qadir xanimni bu yilliq nobél tinchliq mukapati namzatigha körsetken parlamént ezasidur. Uning bu qétimqi sayalamda qayta saylinip parlaménttiki ornini saqlap qélishi, shwétsiyidiki Uyghurlarni shadliqqa chömdürdi. U saylamdin kiyin téléfon ziyaritimizni qobul qilghanda, özining Uyghurlar üchün we rabiye qadir üchün ishleydighan yene 4 yil waqitning qolgha kelgenlikidin nahayti xoshal ikenlikini bildürgen idi. U 6 - öktebir küni yene bir qétim téléfon ziyaritimizni qobul qilip su'allargha jawap berdi.

Siz néme üchün Uyghurlargha qiziqip qaldingiz?

Mining bir yéqinim bolidighan u manga éwa isimlik bir ayalni tonushturdi. Éwa Uyghurlar toghruluq köp nersilerni bilidiken. U silerning yurtunglarghimu bir qanche qétim barghan iken. Éwa manga Uyghurlarning turmush ehwalining we siyasiy teqdirining nahayti nachar halette turuwataqnliqini sözlep berdi. Men shundin kiyin Uyghurlar heqqide matériyallar körüp Uyghurlarning bügünki künde adaletsiz bir muhitta yashawatqan bir étnik xelq ikenlikini bildim.

Uyghur mesilisi shwétsiye parlaméntida qanchilik tonushluq?

Shwétsiye parlaménti Uyghurlar heqqide xéli köp uchurlargha ige. Men her yili dégüdek parlaméntqa Uyghurlar mesilisi boyiche her xil uchurlarni birip turimen we teklip lahiyilerni sunup turimen. Uyghurlar bir étnik xelq bolush süpiti bilen özlirining medeniyitini, örp aditini we yashash sheklini qoghdap qélish hoquqi bar. Men doklat we teklip lahiyilirimde Uyghurlarning bügünki künde dush kéliwatqan siyasi azap –oqubetlerni ipadileshke köprek tirishimen. Men Uyghurlar heqqide shwétsiye parlaméntigha siyasiy uchurlarni birip turush nahayti muhim.

Hazirghiche shwétsiye parlaméntida Uyghurlar heqqide birer qanun lahiyisi maqullinip baqtimu?

Yaq téxi, emma Uyghurlarning ehwalini bilidighan we chüshinidighan ehwallar boliwatidu. Bügünki künde shwétsiye parlaméntida Uyghurgha oxshash étnik xelqlerning öz heq- hoquqliri bilen yashash hoquqini emelge ashurush heqqide zor xizmetler ishliniwatidu. Hazir shwétsiye parlaméntida burunqigha qarighanda Uyghurlarning siyasi teqdirige köngül bölidighan awazlar xélila köp, bu awazlar qanche kücheygenche yéngi bir netijining meydan'gha kélidighanliqi tebi'iy.

Siz rabiye qadirni nobél tinchliq mukapatigha namzat qilip körsetküchi bolush süpitingiz bilen rabiye qadirni bu yilliq nobél mukaptigha érisheleydu dep qaramsiz?

Buni perez qilmaq qiyin, emma bu yil érishelmigen teqdirdimu kiler yili yaki undin kéyinki yili érishidighanliqi choqum. Men rabiye qadirni tonushturush xizmitimni hergiz toxtatmaymen. Bu yerde muhim bir mesile bar rabiye qadir kim, u néme ishlarni qildi, uning xelqi bügünki künde qandaq qismetlerge dush kéliwatidu dégendek mesililerde téximu köp teshwiqat élip bérishqa toghra kilidu. Rabiye qadirning hayatini we uning qilghan ishlirini bilish, uni dunyagha dangliq qilip tonutush waqit telep qilidighan xizmetlerdur.

Rabiye qadirni nobil mukapatining namzati qilip körsetkenlikingizge qarita shwétsiye xelqi arisida qandaq inkaslar boliwatidu?

Shwétsiye xelqi aldi bilen rabiye qadirni we uning qilghan ishlirini chüshinishi we bilishi kérek.. Rabiye qadir elwette Uyghurlargha nahayti tunush, emma shwétsiye xelqi we dunya xelqi rabiye qadirni öz xelqi bilgendek bilmeydu we chüshenmeydu. Uning dangliq siyasetchi bolishi üchün uni téximu köp teshwiq qilishimizgha toghra kilidu. Nobél mukapatigha namzat qilip körsitishimu buning bir misali.

Siz rabiye qadirni nobél mukapatining namzati qilip körsetkenlikingiz üchün xitay hökümiti teripidin birer inkas anglidingizmu? eger shundaq inkasqa dush kelsingiz xitay hökümitige qandaq jawap bergen bolattingiz?

Men téxi undaq bir inkasni anglimidim. Rabiye qadir öz xelqining heq-hoquqi we arzu –armanliri üchün türmide yatti. Uning élip barghan ishliri qural küchige tayinip zorawanliq qilghuchilardin tüptin perqlinidu. U Uyghurlarning heq –hoquqlirini qoghdash üchün tinchliq yoli bilen küresh qiliwatqan bir ayal, u bu yolda jazalinishtin hetta türmige kirishtinmu qorqmidi. Uning bu iradisini chüshendürüp quyush eng toghra jawap bolsa kérek dep oylaymen.

Shwétsiye yéngidin teshkil qilin'ghan hökümet Uyghur mesilisige qarita yéngi bir burulush élip kilidu dep qaramsiz?

Buninggha waqit kétidu. Emma xitay hökümitige qarita burunqigha qarighanda bashqiche siyaset qollinishi tebi'iy, chünki xitay hökümitining diktator bir hakimiyet ikenlikini hemmisi bilidu.