Norwégiye bash ministiri Jens Stoltenberg xitay hökümitidin rabiye qadir xanimning perzentlirini qoyup bérishni iltimas qildi


2007.04.05

Norwégiye bash ministiri Jens Stoltenberg aldinqi hepte xitayni ziyaret qilghan bolup, ziyaret dawamida u xitaydiki kishlik hoquq depsendichiliki mesilisi üstide alahide toxtalghan hemde Uyghur milli herikitining rehbiri rabiye qadir xanimning oghullirini öz ichige alghan hazir siyasi sewebtin türmide yétiwatqan birqanche kishining tizimini xitay da'irlirige tapshurghan.

Bu heqte norwégiyidiki eng chong gézit bolghan “VG” da arqa –arqidin ikki parche maqale élan qilin'ghan bolup, birinchi parche maqalide norwégiye rafto fondi jem'iyitining bashliqi Arne Lyngord ependining Jens Stoltenberg xitaygha méngish harpisida uningdin xitay rehberliri bilen körüshkende xitay hökümitidin rabiye qadir xanimning türmidiki oghullirini qoyup bérishni telep qilishni iltimas qilghanliqi éytilghan.

Bu heqte gézit muxbirining ziyaritini qobul qilghan Arne Lyngord ependi munularni bildürgen:

"Rabiye qadirning ikki oghli türmide, ulardin birsi qattiq qiyin –qistaqlargha élin'ghan bolup, biz uning salametlik ehwalidin intayin endishe qilmaqtimiz".

Xitay da'irilirinig rabiye qadir perzentlirini qolgha élishi emiliyette görüge éliwélishtin bashqa nerse emes

Arne Lyngord Ependi norwégiye bash ministiri Jens Stoltenberg ning xitaygha qilghan bu qétimqi ziyaret pursitidin paydilinip Uyghurlarning kishlik hoquq weziyiti we rabiye qadir xanimning türmidiki oghulliri mesilisini xitay terepke resmiy teriqide éytishi ümid qilidighanliqini bildürüp yene mundaq dégen:

"Xitay hökümiti rabiye qadirni özi ep bériwatqan kishlik hoquq pa'aliyetlirini tosap qélish üchün uning oghullirini türmige solidi bu emiliyette ularni görüge éliwélishtin bashqa nerse emes".

Arne Lyngord Ependi eger Jens Stoltenbeg rabiye qadir xanimning perzentlirining mesilisini xitaygha barghanda otturigha qoysa buning xitay da'irliri üchün muhim bir signal bolidighanliqini bildürüp yene mundaq dégen:

"Bu bir jehettin dunya jama'etchilikining xitaydiki kishlik hoquq weziyitige jümlidin rabiye qadirning a'ilisining ehwaligha yéqindin diqqette boliwatqanliqini xitay hökümitige bildürüp qoyushtin dérek béridu".

Jens Stoltenberg Ning xitaygha qilghan bu qétimqi ziyariti munasiwiti bilen rabiye qadir xanimning türmidiki oghulliri heqqide élan qilin'ghan ikkinchi parche maqalide aldi bilen rabiye qadir xanimning oz xelqining kishlik heq –hoquqlirini qoghdash yolida 6 yilgha yéqin xitay türmiside yatqanliqi, 2005-yili xelq'araning küchlük bésimi astida xitay hökümitining uni türmidin qoyup bérishke mejbur bolghanlighini, rabiye qadir xanimning amérikigha kelgendin kéyin Uyghurlarning kishlik hoquqini qolgha keltürüsh üchün aktip pa'aliyet élip bériwatqanliqini, mushu sewebtin xitay da'irlirining ötken yili yazda uning oghullirini bigunah türmige solighanliqini yorutup ötken.

Xitay bash ministiri wén jyabawgha besh kishining tizimliki tapshurulghan

Andin kéyin norwégiye bash ministiri Jens Stoltenbeg béyjingda xitay bash ministiri wen jyabaw bilen uchrashqanda besh kishining ismi yézilghan bir tizimlikni uninggha tapshuridighanliqi buning ichide rabiye qadir xanimning oghlining ismi hem barliqi éytilghan xewerde tizimliktiki qalghan 4 kishining kimliki éniq éytilmighan emma, ular tibet we xitaylarni oz ichige alghan siyasi sewebtin qolgha élin'ghan kishler ikenliki ilgiri sürülgen. Norwégiye terep bu tizimlikni tapshurush bilen birge özlirining bu larning ehwalidin intayin endishe qiliwatqanliqini bildürgen we xitay da'irliridin ularni tézrek qoyuwétishni telep qilghan.

Xewerde éytilishiche, Jens Stoltenberg wen jyabaw bilen körüshkende xitayda izchil dawam qilip kéliwatqan kishlik hoquq depsendichiliki mesilisini muhim bir téma süpitide otturigha qoyghan. U bu heqte toxtilip: "mesilen men axbarat erkinliki mesilisi üstide toxtaldim, bizni ümidlendürgini 2008 –yilliq béyjing olimpik musabiqisi dawamida chet'el muxbirliri junggoning xalighan yérige bérip ziyaret qilsa bolidiken, méningche bu bir yaxshi bashlinish", dégen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.