Xelq'ara kechürüm teshkilati norwégiye shöbisi rabiye qadir xanimning balilirini qutuldurush heqqide imza toplash herkiti bashlidi

• Ixtiyari muxbirimiz abdusemetning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Abiye qadir xanim noyabir éyida yoldishi sidiq haji rozi (sol) norwégiyilik terjiman tayir ependi (ottura) bilen bu yilliq rafto mukapatini tarqitish murasimida. RFA/Abdusemet

11-Ayning 29 –küni xelq'ara kechürüm teshkilati norwégiye shöbisi özlirining tor betide Uyghur milli herikitining rehbiri, ataqliq kishlik hoquq pa'aliyetchisi rabiye qadir xanimning türmide yétiwatqan balilirini qutuldurush heqqide imza toplash herkiti bashlidi.

Xitay déginini qildi

Tor bétining bash sehipisige rabiye qadir xanimning sür'iti we "rabiye qadirning perzentliri türmige solandi we qiyin –qistaqqa élindi" dégen bash mawzu bérilgen bolup, undin kéyin töwendiki imza toplash chaqiriqi chiqirilghan:

"Kishlik hoquq köreshchisi rabiye qadirning perzentliri türmige solandi we qiyin –qistaqlargha duchar bolmaqta. Hazir uning üch oghli türmide, ulardin biri qattiq qiynaqlargha élin'ghan bolup, derhal doxturxanigha yatquzulushi kérek. Telep shuki, rabiye qadir a'ilisige yürgüzüliwatqan zorluq-zombuluqlar derhal toxtitilsun!!"

Andin kéyin bu qétimqi imza toplash pa'aliyitining sewebi we meqsetliri töwendikiche izahlan'ghan:

"Rafto kishlik hoquq mukapati" ning sahibi rabiye qadir junggo hökümitining zulumi astida qalghan Uyghur xelqining kishlik heq-hoquqlirini qoghdash üchün tinchliq yolliri bilen élip barghan pa'aliyetliri tüpeyli qolgha élinip alte yil türmide yatqan. 2005-Yili 3-ayda küchlük xelq'ara bésim astida junggo hökümiti axiri uni türmidin qoyup bérishke mejbur bolghan we amérikigha yolgha salghan. Rabiye qadirning éytip bérishiche u junggodin ayrilish aldida junggo da'irliri uninggha éniq qilip, eger u amérikigha barghandin kéyin junggodiki kishlik hoquq tajawuzchilighi qilmishlirini xelq alemge pash qilidighan bolsa, u halda uning junggoda qalghan perzentliri we uruq-tughqanlirining och élish obyékti bolidighanlighini éytqan. Derweqe, rabiye qadirning birqanche balisi hélihem junggoda yashaydu. Ular izchil chetke qéqilish, oz öyliride nezerbent qilinish, naheq sotqa tartilish, qiyin-qistaqlargha élinishqa oxshash her türluk külpetlerge duchar bolup keldi. Hazir ulardin uchi türmide yatmaqta".

Izahatning dawamida rabiye qadir xanimning oghullirigha qaritilghan jinayi eyibleshlerning tamamen yalghan, siyasi meqsetler üchün etey yasap chiqilghanliqi otturigha qoyulghan bolup, bu heqte xelq'ara kechürüm teshkilati norwégiye shöbisining sherqiy asiya ishlirigha mes'ul tetqiqatchi xadimi Corinna Barbara Francis ning töwendiki sözliri neqil élin'ghan:

"Nahayti éniqki rabiye qadirning oghullirigha artilghan eyibleshlerge siyasi meqsetler yoshurun'ghan. Ötken yili rabiye qadir qoyup bérilidighan waqitta junggo da'irliri uni agahlandurup, eger u chet'elge chiqqandin kéyin kishlik hoquq pa'aliyitini dawam etkuzidighan bolsa, uning junggodiki a'ilisi we tijaret ishlirining ziyan'gha uchraydighanlighini éytqan. Rabiye qadir perzentlirige sadir boliwatqan bu weqeler, nöwette junggoda adetke aylan'ghan, kishlik hoquq pa'aliyetchilirining a'ilisini parakende qilish we ulargha tehdit sélish qilmishining yene bir tipik misali".

Imza toplash herkiti heqqidiki chüshendürüshte yene, rabiye qadir xanimning bundin bir ay burun norwégiyini ziyaret qilghanda xelq'ara kechürüm teshkilati norwégiye shöbisining yighinigha ishtirak qilghanda éytqan sözliri tilgha élinip:

"Rabiye qadir öktebirning axirda norwégiyige kélip, ‘norwégiye xelq'ara kechürüm teshkilati" ning yilliq yighinigha qatnashqanda, u özining ürümchide qalghan baliliri, newriliri we uruq-tughqanliridin ensirewatqanlighini, türmidiki nachar shara'it, qorqunch we wehime ichide kun ötküzüshning neqeder éghir ikenlikini, türmidiki waqtida u özining turmidashlirigha yürgüzülgen wehshi qiyin-qistaqlarning guwahchisi bolghanlighini sözlep bérip: - mana bügün méning balilirim ashu türmige solandi we men körgen weqelerni eynen oz béshidin kechürüwatidu - dégen idi" déyilgen.

Bulardin bashqa rabiye qadir xanimning oghulliri alim abduréhim we qahar abduréhimlar üstide 27-noyabir élan qilin'ghan sot hökmi heqqidimu tepsili melumatlar bérilgen bolup, imza toplash herkitige qoshumche, rabiye qadir xanimning ürümchidiki a'ilisi we perzentlirge qilin'ghan zorawanlaqlarni derhal toxtitish heqqide xitayning munasiwetlik hökümet tarmaqlirigha elxet we faks yollash, shuningdek xitay bash ministiri wén jiya bawgha biwaste xet ewetish chaqiriqi chiqirilghan hemde buninggha munasiwetlik adréslar we téléfun, faks nomurliri yézip qoyulghan.

Bu qétimqi imza toplash pa'aliyitige norwégiyilikler nahayti aktipliq bilen qatnishiwatqan bolup, imza toplash bashlinip téxi bir heptige yetmigen bir waqit ichide 12831 imza toplan'ghan. (Abdusemet)