Rabiye qadir xanim türkiye parlaméntining kün tertipide

Muhsin yazijioghlu ependi 2 - ayning 6 - küni türkiye jumhuriyiti parlaméntigha, türkiye tashqi ishlar ministiri ali babajan ependining jawab bérishi telipi bilen soal xéti sunuwatqan körünüshi.

Rabiye qadir xanim Uyghurlarni dunyagha tonutush üchün öchmes töhpilerni qoshmaqta. Türklermu sherqiy türkistan mesilisini yaxshi bilidu we köngül bölidu. Rabiye qadir xanim köp qétim türkiyige teklip qilin'ghan bolsimu, türkiyining washin'gtonda turushluq elchixanisi deslep uning pasportini élip qélip, bir qanche kün ötkendin kéyin wiza bérelmeydighanliqini éytqan idi.

Shuning bilen rabiye qadir xanim bügün'giche türkiyige kélelmigen idi. Bu sewebtin d u q ning türkiyidiki wekilliri köp qétim türkiyidiki bezi siyasiy partiyilerning rehberliri, parlamént ezaliri we hökümet xadimliri bilen körüshüp, rabiye qadir xanimgha türkiye hökümitining wiza bérishi kéreklikini éytqan idi. Ular türkiyide köp yol mangghan bolsimu, téxiche rabiye qadir xanimgha wiza hel qilalmighan idi. Uyghurlarning bu telipige türkiye hökümitidin éniq jawab élish üchün türkiye büyük birlik partiyisi bashliqi, parlamént ezasi muhsin yaziji'oghlu ependi türkiye tashqi ishlar ministiri ali babajandin türk puqrasi bolmighan kishilerning türkiyige kilishtiki shertlirini soridi.

Muhsin yaziji'oghlu ependi 2 - ayning 6 - küni türkiye jumhuriyiti parlaméntigha, türkiye tashqi ishlar ministiri ali babajan ependining jawab bérishi telipi bilen, "türkiye puqrasi bolmighan kishilerge qandaq bir shert astida türkiyige kélishi üchün wiza bérilmeydu?" dégen témida so'al xéti sun'ghan.

Türkiye büyük birlik partiyisi bashliqi, parlamént ezasi muhsin yaziji'oghlu xitide, türkiye puqrasi bolmighanlarning türkiyige kirelmeslikining qandaq ehwal astida yüz béridighanliqigha da'ir so'allarni sorighan.

Muhsin yaziji'oghlu tashqi ishlar ministiri ali babajanning yazma jawab bérishini telep qilip, türkiye parlamintigha sun'ghan xétini mundaq bashlighan: "rabiye qadir xanim dunya Uyghur qurultiyining re'isi bolup, türkiyige kélish üchün bir qanche qétim türkiyining washin'gtondiki elchixanisigha wiza üchün iltimas qilghan we her qétimda wiza telipi ret qilin'ghan. Bularning ichidiki muhimliridin biri bolsa 2006 - yili 4 - ayda istanbulda échilghan "xelq'araliq démokratiye munbiri" mawzuluq yighin'gha qatnishish üchün wiza telep qilghanda bérilmigen. Yene biri bolsa 2007 - yili1 - ayda türkiyidiki eng chong ammiwiy teshkilatlardin biri bolghan mezlum - der rabiye qadir xanimgha insan heqliri mukapati bergen we bu mukapatni élishi üchün uni istanbulgha alahide teklip qilghan. U mukapatini turkiyige kélip murasimda élish üchün wiza telep qilghanda yene türk elchiliki teripidin ret qilin'ghan. 2006 - Yili 4 - ayda istanbulda échilghan dunya démokratiye munbiri mawzuluq yighinning échilish nutqini türkiye bash ministiri rejep tayip erdoghan qilghan idi."

Türkiye tashqi ishlar ministiri ali babajan'gha yézilghan bu xette yene, türkiyidiki sherqiy türkistan ammiwiy teshkilatlirining rabiye qadir xanimning wiza ishini hel qilish üchün qilghan xizmetliri üstide toxtilip mundaq déyilgen: "rabiye qadir xanimgha türkiyining wiza bérishi toghriliq türkiyidiki sherqiy türkistan teshkilatliri hazir türkiyide hakimiyet béshida bolghan adalet we tereqqiyat partiyisi rehberliri bilen bir qanche qétim körüshken bolsimu ular: `rabiye qadir xanimgha wiza bersek xitay bilen bolghan munasiwitimiz buzulup kétidu` dep jawab bergen."

Bu xette, türkiye tashqi ishlar ministiridin türk saqchilirining dolqun eysa ependini türkiye chégrisidin qayturiwétishidiki seweblerning néme ikenlikimu soralghan.

Xette bu heqte mundaq déyilgen: "yene oxshashla, dunya Uyghur qurultiyi bash katipi dolqun eysa 2008 - yili 8 - ayning 22 - küni tetil üchün türkiyining antalya shehirige kelgen waqtida, `türkiyige kirishing muddetsiz cheklen'gen` dep uni antalya ayropilan istansi'isidin gérmaniyige qayturwetken. Dolqun eysa türkiye gazi uniwérsitétide oqush yardem puli bilen magistirliq oqughan bolup, 2006 - yilida gérmaniye puqraliqigha ötkendin kéyin köp qétim gérmaniye pasporti bilen türkiyige kélip ketken. Rabiye qadir we dolqun eysa türkiyini yaxshi köridighan we xelq'arada ötküzülgen aliy yighinlarda sherqiy türkistan mesilisini janliq anglitip kéliwatqan kishiler."

Türkiye büyük birlik partiyisi bashliqi, parlamént ezasi muhsin yaziji'oghlu ependi rabiye qadir xanim we dolqun eysagha türkiyining wiza bermigenlikini yuqiridikidek bayan qilip ötkendin kéyin, bu heqte türkiye jumhuriyiti tashqi ishlar ministiri ali babajanning jawab bérishini telep qilip töwendiki so'allarni sorighan:

1. Qandaq ehwal astida türkiye puqrasi bolmighan kishilerning türkiyige kirishige ruxset qilinmaydu?

2. Rabiye qadir xanim xitaydiki waqtida turmidin qoyup bérilgen bolup, uning amérikigha élip kétilishige xitay hökümiti ruxset qilghan. Undaqta yuqirida türkiye hökümiti dégendek rabiye qadir xanimning türkiyige kélishi türkiye bilen xitay otturisidiki munasiwetni buzidighan bolsa, türkiye bilen xitay otturisida mewjüt bolghan qaysi yéqin munasiwetni buzushi mumkin?

3. Dolqun eysa türkiyide oqughan, gérmaniye puqrasi bolghandin kéyin köp qétim türkiyige kélip ketken, 2008 - yili 8 - ayda dolqun eysaning türkiyige kirishi muddetsiz cheklen'gen. Eger rastinla cheklen'gen bolsa, qaysi qanun'gha asasen cheklen'gen?

4. Dunya Uyghur qurultiyi re'isi rabiye qadir xanim bilen d u q bash katipi dolqun eysa bundin kéyin türkiyige kélelishi üchün qandaq bir yol tutushi kérek?

Qimmetlik oqurmeler, muhsin yaziji'oghlu teripidin hazirlinip türkiye parlaméntigha sunulghan bu xetke, türk qanunigha asasen türkiye tashqi ishlar ministiri ali babajan ependi ı ay ichide yazma jawab bérishi kérek.