Norwégiye "rafto fondi jem'iyiti" Uyghur mesilisige izchil köngül bölmekte

• Ixtiyari muxbirimiz abdusemetning bu heqtiki melumati
• Download story audio

2005 – Yili 26 – yanwar küni kechte sidiq haji rozi ependi rafto kishilik hoquq fondi jem'iyitining re'isi arné lin'garddin rabiye qadir xanimgha bérilgen rafto kishilik hoquq guwahnamisini wakalitentapshurup alghan idi. RFA

Norwégiye "rafto fondi jem'iyiti", Uyghurlarning kishilik hoquq ehwaligha eng köngül bölüwatqan xelq'ara kishilik hoquq organlirining biri. Bu fondi jem'iyet 2004 – yilliq "rafto kishilik hoquq mukapati" ni ataqliq kishilik hoquq pa'aliyetchisi, Uyghur démokratiye we kishilik hoquq herikitining rehbiri rabiye qadir xanimgha bergen idi. Shundin tartip ular hazirghiche Uyghurlargha a'it birqanche qétimliq muhakime we axbarat élan qilish yighinlirini uyushturush, téléwiziye, radi'o, gézit we intérnét sehipiliride köpligen xewer we maqalilerni élan qilish arqiliq Uyghur mesilisining norwégiyidila emes xelq'arada tonilishighimu zor töhpilerni qoshup kelmekte.

Bolupmu yéqinqi birqanche ay ichide yüz bergen, rabiye qadir xanimning perzentlirining qolgha élinishi we hüseyin jélil mesilisi rafto fondi jem'iyitining küchlük diqqet étibarini qozghighan. Ular bu weqelerge qarta jiddi inkaslarni qayturup, buning xitay hökümiti teripidin sadir qilin'ghan éghir derijidiki kishilik hoquq tajawuzchiliqi qilmishi ikenliki, rabiye qadir xanimning bigunah qolgha élin'ghan perzentliri we kanada puqrasi hüseyin jélilning derhal we shertsiz qoyup bérilishi kéreklikini bildürüp bayanat élan qilghan.

Norwégiye rafto fondi jem'iyitining bashliqi Arne Lynngård ependi bu heqte ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi:

"Biz Uyghurlarning kishilik hoquq weziyitini izchil közitip kéliwatimiz, biz igiligen uchurlargha asaslan'ghanda, yéqindin buyan Uyghur rayonida Uyghurlarning kishilik hoquq weziyiti yenimu yamanlishishqa bashlighan, biz buningdin nahayiti endishe qiliwatimiz. Biz béyjingdiki we Uyghur rayonidiki munasiwetlik emeldarlargha rabiye qadirning perzentliri we bashqa bigunah siyasi tutqunlarning qoyup bérilishi heqqide muraji'et xetliri yolliduq"

Arne Lynngård Ependining bildürüshiche, rafto fondi jem'iyiti yuqiriqidek xizmetlerni ishlesh bilen birge yene, norwégiye parlaménti, norwégiye tashqi ishlar ministirliqi we bashqa alaqidar orunlargha arqa arqidin jiddi xet yollap, ularni Uyghur élide nöwette sadir boliwatqan kishilik hoquq depsendichiliki hadissiliridin xewerdar qilish bilen birge, hökümet da'irlirini Uyghurlarning kishilik hoquq weziyitige yenimu köngül bölüshke chaqirghan.

U bu heqte mundaq deydu:

"Biz Uyghur rayonida yüz bériwatqan weqelerdin norwégiye hökümet da'irlirini xewerdar qilishqa intayin ehmiyet bériwatimiz, biz ulargha rabiye qadirning perzentlirining qandaq qolgha élin'ghanliqi we ulargha yürgüzülgen zorawanliqlarni birmu - bir anglitiwatimiz. Biz yene norwégiyiche munasiwetlik hökümet tarmaqlirigha xet yézip ulardin xitay hökümiti bilen kishilik hoquq söhbiti élip bérishni, Uyghurlargha qarita yürgüzüwatqan basturush heriketlirini toxtitish heqqide xitay da'irlirige bésim ishlitishni telep qilduq".

Arne Lynngård Ependi axirda Uyghurlarning kishilik hoquq weziyitini xelq'ara jem'iyetke yéterlik anglitishning bek muhimliqini tekitlep mundaq dédi:

"Biz 2004 – yili rabiye qadirgha 'rafto kishilik hoquq mukapati' ni bergendin bashlap, uchur we axbarat wastiliridin paydilinip Uyghurlarning kishilik hoquq ehwalini xelq'aragha anglitishni muhim xizmetlirimiz qatarida ching tutup kelduq. Méningche bu bek muhim, bu arqiliq herqaysi döletlerning Uyghurlarning kishilik hoquq mesilisige bolghan diqqet étibarini qozghighili we bu jehette xitay hökümitige bésim ishlitishini qolgha keltürgili bolidu".

Arne Lynngård Ependi yene, "rafto fondi jem'iyiti" ning Uyghurlarning kishilik hoquq mesilisige dawamliq köngül bölidighanliqini, Uyghurlarning kishilik hoquq ehwalining yaxshilishi üchün qolidin kélidighan barliq tirishchanliqlarni körsitidighanlighini bayan qildi. Uning éytishiche, "rafto fondi jem'iyiti" kéler yili, norwégiyining bergin shehiride Uyghur mesilisi boyiche xelq'araliq chong muhakime yighini uyushturushni pilanlawitiptu. (Abdusemet)