Биравниң рәһмәт ейтишини күтмәстин яхшилиқ қилиш гүзәл әхлақтур
2007.12.26
Башқиларға қолидин кәлгәнчә яхшилиқ қилиш вә қилған яхшилиқиниң мукапатини күтмәслик инсаний гүзәл әхлақтур. Пүтүн қилған яхшилиқлиримиз үчүн мукапат яки рәһмәт сөзи тәләп қилидиған болсақ, инсанийәткә халис яхшилиқ қилиш даирисини интайин тарайтип қойған болимиз. Деел карнек кишиләр арисида кәң тарқалған тузкорлуқ мәсилиси тоғрилиқ мундақ бир қанчә мисални кәлтүриду: "сиз биравниң һаятини һалакәттин қутулдурған болсиңиз униңдин шу қилғиниңиз бәдилигә рәһмәт сөзи күтәмсиз? бәлки шундақ қилишиңиз мумкин. Лекин 'сәмуел лайбетз' аввал адвокат, кейинчә сотчи болуп ишләш җәрянида 87 кишини ток орундиқида олтурғузуп иҗра қилинидиған өлүм җазасидин қутулдуруп қалған болсиму, улардин бирәрсиму униңға рәһмәт ейтмиған."
"Шүкүр пәқәт уни яхши пәрвиш қилиш биләнла үнүп чиқидиған гүлгә охшайду"
Әйса паләч кесилигә гириптар болған 10адәмни бир күндила сақайтқан болсиму, улардин қанчә кишини әйсаға рәһмәт ейтти дәйсиз? аранла бир адәм. Әмма башқилар шунчә әрзан рәһмәт сөзиниму ейтмастин қайтип кетишкәниди.
Чарлиз шәваб маңа мундақ бир қиссини сөзләп бәргәниди. У бир қетим иқтисадий буһранға учриған бир сәррапни түрмә җазасидин қутқузуп қалған иди.Лекин сәррап униңға рәһмәт ейттиму? һәә, бир күни униңға рәһмәт сөзини наһайити қийин дейәлиди, андин уни арқисидин тиллашқа башлиди."
Деил карник гоя аллаһниң "инсан һәқиқәтән пәрвәрдигариниң немәтлирини шәксиз инкар қилғучидур" дегән сөзини шәрһилигәндәк мундақ дәйду: " тузкорлуқ шундақ бир тәбиәт болуп, у земингә үнгән от чөпләргә охшаш бирав уни теримастин өзликидин үнүп чиқидиған нәрсә, әмма шүкүр пәқәт уни яхши пәрвиш қилиш биләнла үнүп чиқидиған гүлгә охшайду. Инсан тәбиити йәнила шу әзәлдинки инсан тәбиитидур!"
Әһвал бундақ икән, уни шу буйичә қобул қилишимиз керәк. Немә үчүн яхшилиққа миннәтдарлиқ билдүрүшниң йоқалғанлиқи вә тузкорлуқниң омумлашқанлиқиға һәсрәтлинимиз? кишиләрниң яхшилиққа миннәтдарлиқ билдүрүш бурчини унутуши тәбиий әһвал әмәсму? әгәр биз қилған һәр бир яхшилиқимиз үчүн кишиләрниң миннәтдарлиқ билдүрүшини күтидиған болсақ, өзимизгә нурғунлиған қийинчилиқларни кәлтүргән болимиз."
яхшилиқ қилғанниң мукапатини бериш инсаний әхлақтур
Сәуди әрәбистаниниң мәдинә мунәввәрә шәһиридә турушлуқ яш алим муһәммәд нияз һаҗим яхшилиқниң мукапатини беришниң зөрүрлики тоғрулуқ мундақ диди: "қуран кәрим кишиләрни немәт бәргүчигә миннәтдарлиқ билдүрүш вә яхшилиқ қилғанларниң мукапатини қайси йол билән болмисун ада қилишқа, әгәр башқилар тәрипидин еришкән яхшилиқи бәдилигә уларға беришкә маддий мукапат тапалмиса тили билән рәһмәт ейтиш арқилиқ униң толуқ мукапатини аллаһниң беришигә тапшуруш билән көңлимизни раһәтләндүрүшкә чақириду.
Пәйғәмбәр әләйһиссалам мундақ дегән: " силәргә яхшилиқ қилған кишигә мукапатини бериңлар, әгәр униң мукапатини бериштин аҗиз кәлсәңлар, немәткә шүкүр қилғанлиқиңларни испатлаш йүзисидин униң һәққидә аллаһқа дуа қилиңлар. Аллаһ һәқиқәтән шүкүрни қобул қилғучи вә шүкүр қилғучиларни яқтурғучидур."
Пәйғәмбәр әләйһиссалам йәнә мундақ дегән: " бирав тәрипидин ата еһсанға еришкән киши униң бәдилигә лайиқ нәрсә тапалиса мукапатини ада қилсун, әгәр тапалмиса, униңға миннәтдарлиқини билдүрсун. Һәқиқәтән немәткә миннәтдарлиқ билдүргән адәм шүкүр қилған вә уни йошурған адәм немәткә куприлиқ қилған болиду."
У йәнә мундақ дегән:" аллаһқа әң шүкүр қилидиған киши кишиләрниң еһсаниға рәһмәт ейтидиған кишидур." Йәнә бир ривайәткә көрә:" кишиләрдин кәлгән яхшилиққа миннәтдарлиқ билдүрүшни билмәйдиған адәм аллаһқа шүкүр қилишни билмәйдиған адәмдур."
Йәнә бир һәдистә: " азға шүкүр қилмайдиған адәм көпкиму шүкүр қилмайду, кишиләргә рәһмәт ейтишни билмигән адәм аллаһқиму шүкүр қилмайду, немәтни кишиләргә сөзләш шүкүр, уни йошуруш кпридур, бирлик рәһмәт, айрилиш азабтур."
Йоқириқи һәдистә бирликниң рәһмәт икәнликини баян қилиш йоқириқи сөзгә мунасивәтлик болуп, мәсилиниң негизи йәнила вапаға җапа вә немәткә тузкорлуқ қилишқа берип тақилиду. Чүнки бирликни тутуп туридиған нәрсә пәқәт өзара яхшилиқни җари қилдуруш вә бир бирини һурмәтләштур. Инақсизлиқниң азабиға дучар қилидиған нәрсә пәқәт бир бириниң һәқ һоқуқлирини зая қилиш, бир бириниң яхшилиқиға тузкорлуқ қилиштур.
яхшилиққа тузкорлуқ қилиш рәзилликтур
Қуран кәрим миннәтдарлиқ бурчиниң зөрүрликини вә немәткә тузкорлуқ қилғучиларниң рәзилликини тәкитләш билән биргә еһсан игилиридин әмәллирини аллаһ разилиқи үчүн халис қилишлирини тәләп қилиду. Чүнки нийәттә шәкилвазлиқ қилиш әмәлни йоққа чиқириду. Тәқдирләшкә сазавәр болидиған яхшилиқ биравниң рәһмәт ейтиши яки миннәтдарлиқ билдүрүшини көзлимәстин, пәқәт халис аллаһ разилиқинила көзлигән һалда қилинған яхшилиқтур.
Қуран кәрим әмәлләрни ихлас билән қилишқа буйрушта көңүлләрни дунялиқ мәнпәәтләргә чоқунушниң қуллиқидин азат қилиш арқилиқ уни мутләқ камаләт игиси болған аллаһқила йүзләндүрүшни мәқсәт қилған. Мундақ көңүл һәрқандақ бир яхшилиқни кишиләрниң махтишиға еришиш яки абройға игә болушидин қәтийнәзәр һалда ичидин кәлгән тәбиий қизиқарлиқ, һәқиқий сәмимийәт вә сап нийәт билән қилиду.
Мана бундақ алийҗанаплиқ һәқиқий еһсанниң түрткисидур. Мана бу һәрқандақ гүзәл әхлақниң үлгисидур. Әһвал бундақ икән, биз пүтүн иш паалийәтлиримиздә нийәтлиримизни вә әмәллиримизни кишиләрниң махтиши, миннәтдарлиқ билдүриши вә рәһмәт ейтишини күтмәстин,өзимизни көрситиш, аброй қазиниш вә башқиму дунялиқ мәнпәәтләрни көзлимәстин пәқәт халислиқ билән қилишимиз керәк. (Өмәрҗан)
Мунасивәтлик мақалилар
- Ата аниға яхшилиқ қилиш инсаний гүзәл әхлақтур
- Уйғурларда сөйгүниң қиммити
- Уйғурларда әхлақ тәрбийиси
- Әхлақ вә униң һаятлиқтики роли
- Рамизандики фитир сәдиқиси
- Уйғурлардики аилә-муһәббәт қариши вә ислам дини
- Уйғурларда пәрзәнт қәдри
- Мәрдлик вә бехиллиқ һәққидә
- Балиларға җинсийәт, әхлақ тәрбийилирини қачан, қандақ елип бериш керәк?
- Бойиға йәтмәй ана болушниң тәсирлири
- Қорамиға йәтмәй "чоң болған" қиз оқуғучилар мәсилилиригә нәзәр
- 25 Нәпәр уйғур аял зәһәр йөткәш җәрянида бирақла тутулди