Xelqni aldashtiki wasite -yasalma qehrimanlar

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Tarix qehrimanlarni yaritidu, qehrimanlar yene öz töhpiliri bilen tarixiy yaldamilarni qaldurush arqiliq tarix betlirini béyitidu. Tarixiy qehrimanlarning shanliq ish izliri bir millet we dölet üchün muhim rohiy bayliqtin ibaret bolghanliqi üchün her qandaq bir millet we hökümet öz qehrimanlirigha yüksek hörmet bildürüp, yash ewladlarni wetenperwerlik hem milletperwerlik rohi bilen terbiyileshke ehmiyet béridu.

Lékin, insaniyet tarixida melum bir éhtiyaj üchün qehrimanlarni yasash we oydurup chiqirish hem tiklesh arqiliq közligen meqsetlirige yétish weqelirimu sadir bolghan. Sowét ittipaqi yimirilgendin kéyin, stalin rehberlikidiki sowét kommunistlirining ene shundaq sün'iy qehrimanliq obrazlirini yasap chiqqanliqini biliwélishti . Ene shularning biri weten urushining qehrimani zoyadur.

Yasalma qehriman zoya

Sowét ittipaqi yimirilgendin kéyin, sowét kommunistlirining nurghunlighan jinayi qilmishliri pash boldi. Kishiler léninning esirge chüshken char padishahni a'ile ezaliri bilen öltüriwétishke buyruq bergenliki, ichki urush jeryanida milyonlighan bigunah kishilerning qirghin qilinishi, 1937-1938-yilliridiki chong tazilashta milyonlighan kishilerning öltürülüp, emgek lagérlirigha heydilip, xaniweyran qilin'ghanliqi shuningdek 1941-1945-yilliridiki sowét -gérman urushi mezgilide stalinning sowét xelqi we eskerlirige salghan zulumi hem bashqa köpligen weqelerning sirlirini biliwaldi.

Ene shundaq weqelerning biri stalinning sün'iy qehrimanlarni yasap chiqip, buni qehrimanliqni teshwiqat qilish üchün ishletkenliki bolup, weten urushi mezgilide we 50-yillarda dangqi pütün kommunistik ellerge keng taralghan zoyaning hékayisi buning misali bolsa kérek.

1941-Yili sowét ittipaqini gérmaniyining tajawuzidin qoghdash urushigha atlinip, partizanliq urush jeryanida düshmenning qoligha chüshüp qélip, tiz pükmigendin kéyin dargha ésilghan zoyaning qehrimanliq ish izliri eyni mezgilde pütün sowét ittipaqi we bashqa sotsiyalistik ellerdiki yashlarning qelbini lerzige salghan. Stalin pütün yashlarni zoyadin ülge élip, jeng meydanigha atlinishqa chaqirghan bolup, sansizlighan yashlar ene shu zoyaning qehrimanliq rohining ilhami astida gérmaniye eskerliri bilen bolghan jenglerde hayatidin ayrilghan idi.

50-Yillarda zoya heqqide kino we tiyatirlar ishlendi, roman-powéstlar we bashqa xil zhanirdiki eserler yézildi. Zoya heqqidiki eserler xitay we bashqa sotsiyalistik memliketlerdimu terjime qilinip neshir qilinip, yashlarni zoyadin ülge élishqa chaqirildi.

Undaqta zoya rastinla shundaq qehrimanmu? zoya heqqidiki hékayilerning hemmisi rastmu? sowét ittipaqi yimirilgendin kéyin rusiyide zoya heqqidiki hékayilerning oydurma ikenliki heqqide söz chöchekler tarqaldi.

Zoyaning esli hékayisi

Yéqinda bir xitay aptor bu heqte mexsus maqale élan qilghan bolup, u zoyani tetqiq qilghan rusiye tarixshunasi aléksandir bélofni ziyaret qilghan. Aléksandir bélof zoyaning hékayilerde teswirlen'gendek moskwaliq bolmastin belki moskwagha köchüp kelgenliki hemde moskwada oqutquchiliqqa orunlashqan uning dadisining 1937-1938-yilliri xelq düshmini dep qarilip qolgha élin'ghanliqini éytqan. Zoya hékayilerde teswirlen'gendek undaq ochuq yoruq, shox qiz bolmastin belki ghemkin yüridighan , héch kim bilen arilashmaydighan qiz iken.

Uyghur tiligha terjime qilin'ghan " zoya we shura" namliq kitabta hemde "zoya" namliq kinoda zoyaning gérmaniye eskerlirining herbiy lagérini köydürüsh jeryanida dushmen teripidin sézip qélinip, qoligha chüshüp qalghanliqi sözlen'gende bolsa, yene bashqa hökümet uchurlirida uning gérman eskerlirining herbiy atxanisini köydüriwetmekchi bolghanda qolgha chüshkenliki sözlinidu.

Esli weqe : zoya puqralarning öylirini köydürüsh jeryanida qolgha chüshken

Metbu'atlarda yézilishiche, mexsus zoyaning ish-izlirini tetqiq qilghan rusiye tarixchisi alékséy lébxodof 2006-yili zoya dargha ésilghan moskwa oblastining pétroshow yézisini ziyaret qilghanda , eyni waqitta zoyaning dargha ésilghan ehwalni öz közi bilen körgen bir kishi bilen uchriship qalghan. U kishi 1941-yili gérmanlarning zoyani dargha asqanliqini öz közi bilen körgen hemde zoyaning dargha ésilishidin ilgiri ularning yézisidiki bir qanche öyning köydüriwétilgenliki, bu öylerning bir qanche kéche-kündüz köygenlikini, köpligen kishilerning öy-makansiz qalghanliqi hemde némislarning közetchilikni kücheytkenlikini éytip bergen.

Bu kishining éytip bérishiche, ularning qoshnisi istipan isimlik kishi zoya isimlik bir qizning özining öyini köydüriwetkenliki üchün uni tutuwalghanliqi, egerde uni tutuwalmighanda uning yene yézidiki qanchilighan öylerni köydüriwétishi mumkinlikini bildürgen. Istipan zoyani tutuwalghandin kéyin, uni öyide biraz qamap qoyup, andin kiyimlirini saldurup, sirtqa élip chiqip, köydürüwetken öylerni körsitip sazayi qilghan, bir ayal zoyagha bir maltaq meynet suni chéchiwetken, yene bir ayal zoyani kaltek bilen urghan. Etigende , gérman eskerliri yétip kélip, zoyani urghan.

Zoya dadisining jinayitini aqlimaqchi bolghan

Aléksandir bélofning qarishiche, zoya xelq düshmini dep tutup kétilgen dadisining jinayitini yuyush üchün kommunistik yashlar ittipaqining herbiy razwétka guruppisigha qatnashqan bolup, ulargha düshmen ehwalini razwétka qilish wezipisi bérilgen.

U öz aldigha ish körüp, düshmenning ehwali toluq igilenmey turup, kishilerning öylirini xata köydürgende yerlik rus puqraliri teripidin tutiwélinip, gérmanlargha tapshurup bérilgen, zoyaning dargha ésilish ehwalini körgen grigoriy tarasof eyni waqitta némislarning zoyani barliq yéza ahalilirining aldida dargha asqanliqi, zoyaning béshini töwen sélip héch néme démey turghanliqi, némislar uning boynigha aghamchini salghanda uning némislarni qoral tashlap teslim bolushqa chaqirghanliqi hemde astidiki yeshik tépip yiqitilghandin kéyin uning ölgenlikini emma uning "stalin yashisun !" dégendek shu'arlarni towlimighanliqini éytip bergen. Zoyaning jesiti darda bir ay turghandin kéyin, bir qanche qéri-chöriler uni depne qilghan iken.

Qehrimanni talishish

Zoyani öz qolliri bilen tutuwélip, uni öz öylirini köydüriwetkenlik jinayiti bilen eyiblep, uninggha meynet su chachqan, uni kaltekligen we uni yalingach halda sazayi qilghan hemde axirida tajawuzchi gitlér eskerlirige tapshurup bergen pétroshow yézisidiki kishiler 1942-yili zoyaning sowét ittipaqining qehrimani dégen namgha ériship, uning qehrimanliq ish-izliri teshwiq qilin'ghandin kéyin , birdinla zoyani taliship, uni " bizning qizimiz, bizning yézimizning qehriman qizi" dep pexirlinishke bashlighan. Pétroshow yézisidikiler texminen 60 yil waqit zoyadin pexirlinip yürgen bolsa, sowit ittipaqi yimirilgendin kéyin qaytidin zoyaning hékayisining esli mahiyiti heqqide sözleshke bashlighan.

Zoyaning hékayisi rastchilliq bilen yalghanchiliqning toqunush nuqtisi bolup, u milyonlighan bigunah janlarning siyasiy oyunlarning qurbani süpitide qandaq weyran qilin'ghanliqining simwoli bolup qaldi. Stalin hökümitining nurghunlighan sirliri , rezillikliri we yalghanchiliqliri tarixning adil soti aldida bir-birlep pash bolushqa bashlidi.(Ümidwar)