Rusiye " weten urushi"ning ghelibisini tebriklidi

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Bu yil fashizmgha qarshi urushning ghelibe qazan'ghanliqigha 62 yil toshti. Rusiyini öz ichige alghan musteqil döletler hemdostluqi elliri her yili 9-may künini xatirilep, bayram ötküzidu. Lékin, sherqiy yawropadiki bir qisim memliketler bu kün'ge yeni sowét ittipaqining özlirini azad qilghanliqigha nisbeten selbiy inkaslarda bolup, tarixqa qayta baha bérish pikirlirini otturigha qoymaqta. Yéqinda baltiq déngizi boyidiki éstoniye "weten urushi" xatirisi hésablinidighan sowét eskirining heykilini éliwétish bilen rusiyining naraziliqini qozghighan idi.

Qizil meydanda herbiy parat ötküzüldi

8-9-May yawropa xelqining jümlidin sowét ittipaqining fashisizimgha qarshi urushta ghelibe qilghan xatire künidur. Bir qisim yawropa memliketliride 8-may küni xatirilesh pa'aliyiti ötküzülidu. Sabiq sowét ittipaqi hökümiti 9-mayni özining gitlér gérmaniyisi üstidin ghelibe qazan'ghan ghalibiyet küni dep békitken bolup, gerche sowét ittipaqining yimirilginige 15 yil bolsimu, lékin mezkur bayram rusiye we bashqa jumhuriyetlerde izchil ötküzülüp kelmekte.

9-May küni moskwadiki qizil meydanda ghalibiyet bayrimi küni munasiwiti bilen yette ming neper jengchi- ofitsér qatnashqan parat ötküzülgen bolup, bu qétimqi paratning özgichiliki shuki, uninggha afghan urushi, chéchen urushigha qatnashqan rusiye herbiy xadimlirimu ishtirak qilghan.

Rusiye prézidénti wladimir putin nutuq sözlep, hazirmu rusiyining bixeterlikige tehdit séliwatqan küchlerning mewjutluqini tekitlesh bilen birge , sowét ittipaqining weten urushini inkar qilidighan ehwallarni tenqid qilip," urushni keltürüp chiqiridighan heqiqiy seweblerning hemmisi tinch shara'ittiki xataliqlar we xata höküm qilishlardin ibaret, urushning menbesi qarshilishish we radikalizmgha bolghan étiqadlardur" dep tekitligen.

Éstoniye qatarliq ellerning inkasi bashqiche

Gerche, prézidént putin öz nuqtida ashkara halda éstoniye qatarliq döletlerni eyiblimigen bolsimu, lékin uning tenqidlirining shulargha qaritilghanliqi bildürülmekte. Chünki, éstoniye hökümiti talin shehiridiki weten urushining xatirisi hésablan'ghan sowét eskirining heykilini éliwétip, sowét ittipaqini azad qilghuchi emes belki, bésiwalghuchi dep qarighanliqi üchün ikki dölet arisida ixtilap kélip chiqqan idi.

Polsha hökümitimu éstoniyining herikitini qollap, özlirimu sowét ittipaqigha a'it xatire qalduqlirini yoq qilishni teshebbus qilghan.

Buningdin ikki yil ilgiri moskwada ötküzülgen weten urushining 60 yilliqini xatirilesh chong pa'aliyitigimu en'giliye bash ministiri toniy blayér, gruziye prézidénti sakashiwéli hemde éstoniye, litwa qatarliq baltiq jumhuriyetlirining rehberlirining qatnishishni ret qilghanliqi , chünki, ularning moskwani yenila zomigerlik bilen eyibligenliki xewer qilin'ghan idi. Baltiq jumhuriyetlirining rusiyidin 2-jahan urushi mezgilide sowét ittipaqining bu döletlerni bésiwalghanliqidin ibaret tarixiy heqiqetni étirap qilishni telep qilghanliqi, emma, rusiyining bu telepni ret qilghanliqi melum.

Moskwa özini 2-jahan urushi dewride sherqiy yawropani fashistlardin azat qilghuchi dep medhiyilisimu, lékin sherqiy yawropadiki xelqler sowét ittipaqining özlirini fashistlardin azad qilghan bilen qaytidin diktatorluq tüzüm ornitip, özlirini kontrolluq astigha alghanliqini tenqid qilmaqta.

Weten urushida qanchilik adem öldi?

1941-Yili, 6-ayning 22-küni tang seherde gérmaniye armiyisi sowét ittipaqigha bésip kirgendin tartip, taki 1945-yili 5-ayning 2-küni bérlin ishghal qilin'ghan'gha qeder bolghan töt yil jeryanida 27 milyon'gha yéqin sowét puqrasining ölgenliki élan qilin'ghan.

Sabiq sowét ittipaqi hökümiti ilgiri özlirining qudritini teshwiq qilish üchün, urush jeryanida tartqan chiqimlirini yoshurghan. Emma, rusiye mudapi'e ministiri sérgéy iwanof ötken yili weten urushi jeryanida 27 milyon'gha yéqin sowét puqrasining ölgenlikini resmiy bildürgen .

Uning melumatigha asaslan'ghanda, urush jeryanida 8 milyon 606 mingdin köp sowét ittipaqi jengchi-ofitséri biwaste jeng meydanida ölgendin tashqiri yene 4 milyon ( 4 milyon 95 ming adem) din artuq adem iz déreksiz yoqilip ketken. 4 Milyon 500 mingdin artuq ( 4 milyon 559 ming) adem esirge chüshken. 15 Milyon puqra türlük apet we késellikler hem bashqa sewebler tüpeylidin ölgen. Omumen, 2-jahan urushi insaniyetke pütmes-tügimes azap-oqubet élip kelgen. (Ümidwar)