Русийә-грузийә тоқунуши

• Мухбиримиз үмидварниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

Буниңдин бир қанчә һәптә илгири грузийә даирилириниң төт нәпәр русийә һәрбий офитсерини җасуслуқ паалийити билән әйибләп қолға елиш вәқәсидин кейин русийә-грузийә мунасивәтлири бирдинла җиддийлик басқучиға кирип, вәзийәт күнсайин мурәккәплишишкә қарап йүзләнди.

Русийә-грузийә мунасивәтлири хәлқара җәмийәтниң диққәт етибаридин орун елиш билән биргә әгәрдә грузийә билән русийә арисида қораллиқ тоқунуш йүз бәрсә, буниң пүтүн кавказийә райониға җүмлидин униң әтрапидики мәмликәтләрниң сиясий, иқтисадий һаятиға тәсир көрситиши мумкинлики пәрәз қилинмақта. Ундақ шараитта, русийә грузийә билән уруш қилип қелиши мумкинму?

Русийә грузийә билән уруш қилмайду

Грузийә даирилириниң русийә һәрбий хадимлирини җасуслуқ паалийити билән әйибләп қолға елип, русийә һөкүмитини тәнқид қилиши нәтиҗисидә келип чиққан җиддийликни, гәрчә грузийә һөкүмити мәзкур һәрбий офитсерларни қоюп бериши билән нормаллаштурушқа тиришқан болсиму, бирақ һечқандақ үнүмгә еришәлмиди. Әксичә, русийә-грузийә мунасивәтлири күнсайин йириклишиш һәтта бир-бириниң пуқралириға қопаллиқ билән муамилә қилиштәк вәқәләр келип чиқти.

Нөвәттә, икки дөләт мунасивәтлири тарихтики әң начар басқучқа киргән болуп, һәтта, икки мәмликәт арисида уруш партлап қелиш еһтималлиқиму чәткә қеқилмиди. Бирақ, 16-өктәбир күни русийә армийиси баш қоманданлиқ шитабиниң башлиқи генерал армийә юрий балуйевский русийиниң грузийигә қарши уруш қозғашни мәқсәт қилмайдиғанлиқини билдүрүп, " русийә бу урушниң грузин хәлқи билән русийә хәлқи арисидики уруш болуп қелишини чүшәнгәнликидин грузийә билән уруш қилмайду" деди.

Бу һәқтә русийиниң интерфакис агентлиқи учур тарқатқан болуп, генерал армийә балуйевский инәрфакисқа ейтқан сөзидә йәнә әгәрдә грузийә һөкүмитиниң өз хәлқиғә вә абхазийә һәм җәнубий ассетийидә яшаватқан русийә пуқралириға, районниң муқимлиқини капаләткә игә қиливатқан бирдин бир күч - тинчлиқ сақлаш қошунлириға қарши уруш қозғап, адәмләрниң өлүшини кәлтүрүп чиқарса, җавабкарлиқни грузин сиясәтчилириниң өз зиммисигә елиши керәкликини тәкитлигән. Чүнки, буниңдин илгири грузийә дөләт мудапиә министири окашивили грузийә билән русийә арисида партлап қелиши мумкин болған уруш һәққидә тохтилип, " биз һәтта әтила җәңгә меңишқа тәйяр, чүнки, бизниң қоғдайдиған нәрсимиз бар, биз уни қилалаймиз" дегән иди.

Нато грузийигә қошун әвәтмәйдиғанлиқини билдүргән.

www.newsru.com Ниң хәвәр ториниң учуридин қариғанда, шималий атлантик окян әһди тәшкилати гәрчә кавказийә районини көзитиватқан болсиму, бирақ грузийә -абхазийә, грузийә- җәнубий ассетийә тоқунуш нуқтилириға һәрбий қошун әвәтишни пиланлимайватқанлиқини көрсәткән.

Бу сөзни нато ниң һәрбий комитетиниң башлиқи реймон әмо русийә қораллиқ күчлири баш шитабиниң башлиқи генерал юрий балуйевский билән учришип сөһбәтләшкәндә ейтқан. Әмма, нато русийә билән грузийини өзлирини тутувелишқа дәвәт қилсиму, бирақ мәзкур нуқтиларға һәрбий җәһәттин арилашмайдиғанлиқини тәкитлигән.

Русийә -гуризийә тоқунушидики асасий сәвәб

Бу қетим грузийә даирилириниң төт нәпәр русийилик офитсерни тутқун қилиш вәқәси тәсадипий әмәс, униң мәлум асасий бар болуп, бу грузийиниң русийигә болған һәр тәрәплимә наразилиқлири билән биваситә мунасивәтлик.

Анализчиларниң көрситишичә, грузийә һөкүмити биринчидин абхазийә, җәнубий ассетийә мәсилисидә русийигә нарази болған болуп, чүнки, абхазийә әслидә грузийигә тәвә бир район иди. 90-Йилларниң бешида абхазлар билән грузинлар арисида уруш партлап, абхазийә мустәқил һалда мәвҗут болушқа еришкән. Грузийә һөкүмити изчил һалда русийини абхазийини қоллиғанлиқ билән әйибләп кәлмәктә. Җәнубий ассетийәму шундақ болуп, җәнубий ассетийә даирилири грузийидин айрилип чиқип русийигә қошулуш тәләплирини оттуриға қоюп, тиблис рәһбәрликини қобул қилғили унимиған. Совет иттипақи мәзгилидә грузийигә тәвә мәзкур районлар изчил һалда грузийидин айрилип мустәқил болуш вә яки русийигә қошулуш мәйданини ипадиләп кәлгән болуп, грузин рәһбәрлири бир пүтүн грузийиниң парчиланмайдиғанлиқини тәкитләп кәлмәктә.

Иккинчидин, русийә грузийидики ички урушниң алдини елиш һәмдә чечән пидаийлирини тазилаш намида грузийигә мәлум санда һәрбий қошунлирини киргүзүп турғузған болуп, тиблис рәһбәрлири изчил түрдә русийә қошунлирини елип чиқип кетишни тәләп қилған болсиму, бирақ русийә һөкүмити қошун чекиндүрүшни кечиктүрүп кәлгән.

Үчинчидин, сиясий җәһәттә, алдинқи йилидики демократик инқилабтин кейин, грузийидә кона совет дәвридин қалған шиварднадзә вәзипидин қелип, милләтчилик вә демократик пикир еқимиға мәнсуп михаил сакашивили һакимийәтни игиләп, демократик инқилаб ғәлибигә еришкән шуниңдәк украинийә, оттура асия вә башқа районларға тәсир көрсәткән. Бу әһвал русийә даирилириға анчә яқмиған болуп, грузин-рус мунасивәтлири изчил түрдә соғуқлашқан.

Төтинчидин, америкида маарип тәрбийиси көргән президент михаил сакашивили америка башлиқ ғәрб дөләтлири билән һәмдә нато билән яхши һәмкарлиқ мунасивәтлири орнатқан болуп, у нато ға кириш үчүн тиришчанлиқ көрсәтмәктә. Шуниң билән бир вақитта йәнә, михаил сакашивили америка билән йеқин һәрбий-сиясий мунасивәтләрни орнатқан болуп, америкиниң қоллишиға сазавәр болған. Бу әһвал русийини биарам қилған, нәтиҗидә, москва грузийиниң үзүм һарақлирини импорт қилишни чәкләш билән грузийигә иқтисадий бесим қилған. Чүнки, үзүм һариқи грузийиниң асаслиқ иқтисадий мәнбәси һесаблиниду.

Русийә грузинларға зәрбә беришни башлиған.

Русийә учур агентлиқлиридин ввв. Нәвсру. Ком дики мәлуматлардин қариғанда, русийә сақчи даирилири кәң көләмдә грузинларни тазилаш йәни уларни тутуш, уларниң сода нуқтилири, ширкәтлирини контрол қилиш һәтта грузин пуқралирини чегридин қоғлап чиқириш һәрикити башлиған болуп, америка авази радиосиниң учуридин қариғанда, санктпетирбург, москва бу һәрикәтниң асаслиқ мәркизигә айланған. Буниңға җавабән грузийиму у йәрдики бир қисим рус пуқралирини һәйдивәткән һәмдә грузийә президенти михаил сакашивили русийидики барлиқ грузинларни өз вәтинигә қайтип келишкә чақирған шуниңдәк у йәнә абхазийини қайтурувелиш үчүн күрәш қилидиғанлиқини җакарлиған. Нәтиҗидә, абхазийә даирилири русийә һөкүмитидин абхазийиниң мустәқиллиқини әтирап қилишни тәләп қилған.

Русийә парламенти һәтта грузийә рәһбәрлириниң русийигә киришини чәкләйдиған қарарму қобул қилған болуп, қисқиси икки һөкүмәт мунасивәтлири әң начар һаләткә келип қалған.

Грузийиниң истратегийилик орни

Грузийә ташқи кавказийигә җайлашқан болуп, қара деңизға тутишиду, ғәрб тәрипидә түркийә, җәнубида азәрбәйҗан, әрминийә билән шималда русийә билән чегрилиниду. Униң йәр мәйдани 70 миң квадират километир болуп, аһалиси бәш милйон әтрапида.

Грузийиниң җуғрапийилик орни муһим болуп, грузийә арқилиқ қара деңизға һәм кичик асияға чиққили болиду. Әгәр бу район русийиниң җуғрапийиви сиясий мәнпәәт даирисидин чиқип кәтсә, русийиниң мәнпәәтлири зор сәлбий тәсиргә учрайду һәтта районниң вәзийити пүтүн кавказийә һәм униң әтрапиға тәсир көрситиши мумкин. Шуңа тарихтин бәри русийә грузийини қолдин чиқармай кәлгән иди. ( Үмидвар)