Хитай билән русийә һәрбий вә бихәтәрлик саһәсидики һәмкарлиқни күчәйтиду


2005.02.02

Хитай дөләт комисари таң җяшүәнниң сәйшәнбә күни башланған русийидики зиярәт күнтәртипиниң асаси темисини нефит мәсилиси шундақла бихәтәрлик вә һәрбий мәсилиләр игилигән. Чаршәнбә күни кримел сарийида учрашқан русийә президенти владимир путин билән хитай дөләт комисари таң җяшүәнниң сөһбәттин кейин ашкарилишичә, русийә билән хитай бихәтәрлик мәслиһәтлишиш миханизими қуруп, һәрбий вә бихәтәрлик җәһәттики һәмкарлиқни күчәйтишни қарар қилған. Америка бирләшмә ахбарат агентлиқи, таң җя шүәнниң русийә президентиға "бейҗиң һазирға қәдәр һичқандақ бир дөләт билән мәслиһәтлишиш миханизими қуруп бақмиған", дәп тәкитлигәнликини хәвәр қилди. Таң җяшүән русийини хитайниң " муһим истратегийилик шерики," дәп атиған.

Ортақ истратегийилик мәнпәәт

Таң җяшүән чаршәнбә күни русийә президенти владимир путин билән көрүшиштин сәл илгири, русийә миллий хәвпсизлик кеңишиниң секритари игор иваноф билән учришип, " бу җоңгониң башқа дөләтләр билән тунҗи қетим дөләт бихәтәрлик мәслиһәтлишиш миханизими тәсис қилишидур," дәп тәкитлигән. Таң җяшүән мундақ дәйду: " бизниң русийә билән бихәтәрлик миханимизими қурушни қобул қилишимиздики сәвәп, хәлқара мәсилиләр, хәлқара вә район характерлик ачқучлуқ мәсилиләр шундақла тинчлиқ вә йәр шари характерлик тәрәққиятқа ярдәм бериш җәһәттики мәйданимиз охшап кетиду." Таң җяшүән, хитай билән русийиниң юқириқи мәсилиләр бойичә ортақ истратегийилик мәнпәәткә игиликини билдүргән.

Һәрбий маневир вә мәқсәт

Русийә - хитай мунасивитиниң йеқинқи тәрәққиятидин мәмнунлиқини билдүргән русийә президенти, " сияси , иқтисади вә бихәтәрлик җәһәттики шундақла һәрбий саһәдики һәмкарлиқ мунасивитимиз күчәймәктә," дәп көрсәткән. Русийә президентиниң ашкарилишичә, москва бу йил 5 - айда хитай дөләт рәиси ху җинтавни күтүвалидикән шундақла бу йилниң кейинки йеримида бирләшмә һәрбий манивер өткүзидикән. Манивер бу йил 8 - айда өткүзүлиши мүмкин. Бирләшмә ахбарат агентлиқиниң билдүрүшичә, көзәткүчиләр манивер украинийидики президент сайлимида ғәрб әллиридин рәнҗигән русийиниң америка қатарлиқ дөләтләргә қайтурған инкаси, дәп қариған.

Русийә һава армийисиниң қомандани владимир михайлоф , өткән айда маниверға русийиниң Tu- 22M шундақла Tu-95 бәлгилик бомбардиманчи айрупиланлири қатнишидиғанлиқини елан қилди. Ройтерс ахбарат агентлиқиниң сәйшәнбә күни хәвәр қилишичә, , русийә - хитай һәрбий вәкилләр өмики мәхпий сөһбәт өткүзүп, манивер мәсилисини музакирә қилған. Москва билән бейҗиң, маниверниң мәқсиди һәрбий қисимларниң терорчиларға қарши уруш қилиш иқтидарини юқири көтүрүш, дәп көрсәтмәктә. Русийә президенти владимир путин өткән йили русийини зиярәт қилғанда, һәр иккила дөләт уйғур мустәқилчилирини шундақла чечән пидаилириниң һәрикитини "хәлқара терорчилиқниң бир қисими," дәп қобул қилған.

Нефит мәсилиси

Русийә хитайниң әң чоң қорал - ярақ херидари. Хитайлар 2004 - йили русийидин 6 милярд долларлиқ қорал - ярақ сетивалған. Таң җяшүәнниң москвадики зиярәт күнтәртипиниң йәнә бир темиси икки дөләтниң нефит ениргийиси җәһәттики һәмкарлиқиға четилған болуши мүмкин. Хитай иқтисадиниң тәрәққиятини әгишип, хитайниң ениргийә мәнбәәсигә болған иһтияҗи күчәймәктә. Хитайлар ангарискийдин башлинидиған сибирийә нефит турубисиниң хитайға туташтурулушини үмид қилиду. Амма русийә мәзкур пиланға иһтиятчанлиқ билән муамилә қилип, японийиниң ангарискийдин тинч окян бойидики нахудкиға туруба ятқузуш пиланини қобул қилған. Бирақ хитайлар оңушсизлиққа чөн пүтмигән иди.

Бирләшмә ахбарат агентлиқиниң ашкарилишичә, хитайлар хусусилар игидарчилиқидики русийә юкос нефит ширкитини дөләт игидарчилиқидики рус нефит ширкитиниң сетивелиши үчүн, русийини 6 милярд доллар қәрз пул билән тәминлигән. Бирақ рус нефит ширкити хитайлардин алған қәрзни юкос ширкитини сетивелишқа хәҗлигәнликини рәт қилди. Бу арида "бейҗиң әтигәнлик гезити" , русийә енергийә министири виктор кристинкониң сибирийә нефит турубисиниң бир линийисини хитайға туташтурушқа вәдә қилғанлиқини билдүрди. Виктор кристинко өткән айниң оттурилирида бейҗиңни мәхпий зиярәт қилған. Көзәткүчиләр, кристинкониң зиярити хитайниң сибирийә нефит турубиси пиланидики "үмидсизликини" пәсәйтиш, дәп тәкитлигән иди.(Әркин)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.