Xitay -rusiye qoral-yaraq sodisi dawamlashmaqta


2006.10.25
Su-33-200.jpg
SU-33 Tipliq ayropilan. Image courtesy: Wikipedia

Qoral-yaraq sodisi rusiye-xitay herbiy munasiwetlirining muhim terkibi qisimi, nöwette, xitay rusiyining qoral -yaraq sodisi jehettiki eng chong xéridarliridin biri bolup, moskwa herbiy da'iriliri xitay bilen hindistanni muhim qoral ékisport qilidighan nuqtilirigha aylandurghan . Uchurlardin qarighanda, xitay rusiyidin yene 50 dane ilghar küreshchi ayropilanlarni sétiwélishni qarar qildi.

Xitay bilen rusiye ezeldinla herbiy jehettin shériktur

Rusiye bilen xitay uzun yilliq herbiy munasiwet tarixigha ige, meyli 1949-yilidin ilgiriki xitay gomindang hökümranliqi dewri bolsun we yaki uningdin kéyinki kommunistlar rehberlikidiki xitay xelq jumhuriyiti dewri bolsun, bularning hemmiside sowét ittipaqi bilen xitay hökümetliri qoyuq herbiy hemkarliq munasiwetliri ornitip kelgen. Bu herbiy hemkarliqlarda sowét ittipaqi xitaygha qoshun kirgüzüp, xitay hakimiyitini saqlap qélishtila hesse qoshqan bolmastin , belki yene xitay hökümitige nahayiti zor miqdarda qoral-yaraq, herbiy xam eshya yardemlirini körsetti. Shuning bilen bir waqitta yene, jang keyshi rehberlikidiki gomindang hökümiti sowét ittipaqi bilen zor kölemde qoral-yaraq soda kélishimlirini tüzüp, yapon'gha qarshi urushqa ishletken bolsa, 1949-yilidin kéyin mawzédung rehberlikidiki kommunist hakimiyitimu deslepki mezgillerde sowét ittipaqi bilen herbiy kélishimlerni tüzgen, buning ichide. Qoral-yaraq sodisimu muhim salmaqni igiligen idi.

Sowét ittipaqi yimirilgendin kéyin, rusiye bilen xitay arisidiki herbiy munasiwetler jümlidin qoral-yaraq soda munasiwetliri eslige kélip, qisqighina waqit ichide xitay rusiyining eng asasliq qoral -yaraq soda shérikige aylinip qaldi. Xitay hökümiti öz armiyisini zamaniwilashturush, uni eng ilghar qorallar bilen qorallandurush pilanini emelge ashurushta rusiyini asasliq herbiy téxnika öginidighan we import qilidighan istratégiyilik hemkarchigha aylandurdi.

Hazir, rusiye bilen xitayning herbiy munasiwetliri öz-ara yuqiri derijilik qomandanlarni ewetip, tejribe almashturush, birleshme herbiy manéwir ötküzüsh hemde qoral-yaraq we herbiy téxnika sodisi qatarliq türlük sahelerni öz ichige alghan.

Xitay rusiyidin ilghar ayropilanlarni sétiwaldi

Rusiyidiki " sodigerler"gézitining xewer qilishiche, rusiye bilen xitay arisida 50 dane " su-33 " tipliq awi'amatka küreshchi ayropilani sodisi mesilisi heqqide söhbet dawamlashmaqta. Bu sodining omumiy qimmiti ikki yérim milyard dollargha toghra kélidiken. Bu yilning axirighiche xitay rusiyidin " su -33 " tipliq ayropilandin ikkini sétiwélip, sinaq qilidiken. Rusiye terep, buni rusiye qoral-yaraq soda tarixidiki ikkinchi qétimliq chong soda dep hésablimaqta. "Su-33" tipliq küreshchi ayropilan hazir dunyadiki awi'amatkilar élip yüridighan eng ilghar we küchlük küreshchi ayropilan bolup hésablinidiken.

Xewerdin qarighanda, bu kélishim 12-ayda imzalan'ghandin kéyin, ikki dölet mezkur ayropilanlarni birlikte ishlep chiqiridiken. Xitay 2010-yili özining tunji awi'amatkisini , 2016-yili üch awi'amatka yasap chiqishni pilanlighan bolup, oxshash bir waqitta, awi'amatka élip yüridighan küreshchi ayropilan yasash téxnikisini rusiyidin öginishke intilmekte. Eger xitay noqul haldila mundaq ayropilanlarni sétiwélishqila tayansa, buning özliri üchün köp ziyanliq ikenlikini tonup yetken. Shunga, xitay mumkin qeder rusiyidin bundaq ayropilanlarni sétiwélish bilen birge yene , uni yasash téxnikisini kirgüzüsh istratégiyisini belgiligen bolsimu, biraq rusiye öz téxnikisini biraqla sétiwetmestin , belki xitay bilen hemkarlishish yolini tallighan .

Rusiyining bu yilliq qoral-yaraq sodisi alte milyardtin artuq

Rusiyidiki sodigerler gézitining uchuridin qarighanda, rusiye bu yil chet'elge alte yérim milyard dollar qimmitide qoral-yaraq sétishni pilanlighan bolup, kéler yili yette milyardqa yetküzilidiken. Bu yil we kéler yili asasliqi ottura sherq, sherqiy jenubiy asiya we latin amérikisi soda obyékti qilip tallan'ghan. Közetküchiler rusiyining asta-asta qoral-yaraq ékisport qilish jehette xitay we hindistan'gha tayinip qélishtin qutulushqa intilgen bolup, 2000-2005-yilliri uning qoral sodisining 80% i xitay we hindistan bilen bolghan idi. Bu mezgilde xitay rusiyidin " su-30m k" tipliq küreshchi ayropilan, hemde ilghar toshughuchi ayropilan we " sowréménniy "tipliq qoghlighuchi paraxot shuningdek bashqurulidighan bombigha qarshi tanka qatarliqlarni sétiwalghan. Mundaqche qilip éytqanda, xitay armiyisining eng ilghar qoralliri rusiye teripidin teminlen'gen.

Xitayning rusiyige tayanmay amali yoq

Rusiye közetküchiliri xitay bilen rusiyining 2000-2005-yilliq qoral yaraq soda kélishimlirining bu yil tamamlinip, xitay terep özi bir qisim rusiye téxnikisi asasidiki qorallarni ishlep chiqirishqa shuningdek mumkin qeder sétiwelish sommisini azlitishqa tirishchanliq körsitiwatqan bolsimu, biraq xitayning bu téxnikilardin paydilinip, uning ünümini körgiche yenila rusiyige tayanmay amali yoqliqini otturigha qoyushmaqta, uning üstige yene rusiyining ilghar qorallirining téxnika sewiyisi dawamliq yéngilinip turghan bolghachqa, xitay sétiwalghan bu ilghar küreshchi ayropilanlar we bashqilar tézla konirap qélishqa mejbur bolmaqta.

Rusiye metbu'atliridiki inkaslargha qarighanda, gerche qoral -yaraq sodisi rusiyining muhim tashqi périwotigha aylan'ghan bolsimu, lékin rusiye hökümiti töwendikidek ikki mesilige yoluqmaqta؛ biri amérikining tinch okyan we hindi okyan rayonida üstünlükni igilishige egiship, amérika qoral-yaraqlirining hindi okyan rayonidiki rusiye qoral ékisportigha riqabet peyda qilishi.

Yene biri bir qisim rusiye öktichi siyasiyonliri bolupmu, milletchilik pikir éqimigha mensup kishilerning rusiye hökümitining xitaygha mundaq ilghar qoral-yaraqlarni sétip bérip, xitay armiyisining küchiyishini qollishini rusiyining kelgüsi mewjutluqi üchün tehdid dep qarap, moskwani tenqid qilishidur. (Ümidwar)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.