Русийиниң амур областида хитайға қарши долқун қозғилишидин әндишә қилинмақта

• Мухбиримиз үмидварниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

2002 – Йили 6 – сентәбир күни бир хитай аял хейлоңҗяң өлкисиниң хейһе дәряси бойида хитайниң билән русийә чегирсиниң хитай тәрипидики чегра теши бойида. Өткән йәкшәнбә күни хейхедики шинши меһманханисида русийиниң амур областиниң тамбов районидин кәлгән икки нәпәр аял һуҗумға учриған. AFP

Русийиниң "news.ru" Учур ториниң хәвиридә көрситилишичә, хейлоңҗаң өлкисиниң русийә билән чегра хейхе шәһиридики шинши меһманханисида өткән йәкшәнбә күни амур областиниң тамбов районидин кәлгән икки нәпәр аял һуҗумға учрап, уларниң бири нәқ мәйданда пичақ тиқип өлтүрүлгән, йәнә бир нәпири яриландурулған шуниңдәк униң сомкиси булап кетилгән. Өлгүчиниң җәсити вә яриланғучи сәйшәнбә күни благавешенск шәһиригә елип келингән.

Русийә мәтбуатиниң ашкарилишичә, бу икки русийилик аялниң хитайда немә қилғанлиқи ениқ әмәс, лекин русийә тәвәсидики благавешенск шәһири билән хитай тәрәптики хейхе шәһири пәқәт амур дәряси арқилиқ айрилип турғанлиқи үчүн икки тәрәп адәмлири бир-биригә келип сода қилишидикән. Амур областидикиләр даим хитайниң хейхе шәһиригә келидикән.

Бу тунҗи қетимлиқ вәқә әмәс

Русийиниң "хәвәрләр" агентлиқиниң учуридин қариғанда, русийә пуқрасиниң мәзкур шәһәрдә өлтүрүлүш вәқәси тунҗи қетим әмәс, 2005-йили февралда благавешенск шәһиридин кәлгән бир топ русийилик саяһәтчи билән йәрлик хитай яшлири хейхедики бир тансиханида җедәллишип қелип, нәтиҗидә бәш нәпәр русийилик пичақ йегән. Буларниң ичидә бир нәпири нәқ мәйданда пичақ селинип өлтүрүлгән. Русийә һөкүмитиниң тәлипигә бинаән хитай тәрәп җинайәтчиләрни тутуп, қатилға муддәтсиз қамақ җазаси, қалғанлириға бир қанчә йилдин түрмә җазаси бәргән иди. Бу делони бир тәрәп қилиш бир йерим йилға созулған болуп, буниңға икки дөләт дипломатийә вә қанун органлири йеқиндин диққәт қилған.

Хитайға қарши интиқам характерлиқ вәқәләрниң күчийишидин әндишә қилинмақта

Бу қетим русийилик икки нәпәр аялниң һуҗумға учрап, бирсиниң өлтүрүлүш вәқәсидин кейин, амур областлиқ тәптиш идариси ички ишлар органлиридин җәмийәт бихәтәрликини қоғдашни күчәйтишни тәләп қилған.

Хәвәрдә йезилишичә, тәптиш идариси русийиниң интерфакис агентлиқиға " хейхе шәһиридә йүз бәргән вәқәгә бағлинишлиқ амур области аһалиси билән бу йәрдики хитай пуқралири арисида милләтләр мунасивитигә бағлинишлиқ қанунға хилап қилмишлар вә җинайәтчиликләрниң йүз берип қелишиниң алдини елиш үчүн амур области ички ишлар идариси вә русийә бихәтәрлик оргининиң йәрлик тармиға, мунасип чариләрни қоллиниш һәққидә агаһландуруш берди" дәп билдүрүлгән.

Вәқәниң арқа қандақ арқа көрүниши бар

Амур области даирилириниң йәрлик русийиликләр билән хитай пуқралири арисида қанунға хилап қилмишларниң юқири долқуни пәйда болуп қелишидин әндишә қилишиниң мәлум асаси бар болуп, русийә мәтбуатлиридики учурлардин қариғанда хитай билән чегрилинидиған районларда хитай қанунсиз көчмәнлириниң көпийип, сода, ишләпчиқириш саһәсини контрол қиливелишини өз ичигә алған әһваллар шуниңдәк йәнә башқа һәр хил сәвәбләр түпәйлидин хитайға қарши һәм "хитай тәһдиди" кәйпиятлири күнсайин күчәймәктә.

Русийидә һазирғичә зади қанчилик хитай барлиқи ениқ мәлум болмисиму, лекин, бир қисим мәнбәләр бир қанчә милйон хитайниң русийигә таралғанлиқини ейтишмақта.

Буниңға йәнә өткән йили амур дәрясиниң сүйиниң хитайдики бир химийилик заводниң партлап, булғинип кетишидин келип чиққан ихтилапларму қошулған.

Униңдин башқа йәнә техи йеқинда русийиниң москва, санкитпетербург, чита қатарлиқ шәһәрлиридә хитай пуқралириға һуҗум қилип, өлтүрүш вәқәлири садир болғандин сирт йәнә русийә һөкүмити хитай қанунсиз пуқралирини чәкләш үчүн бир қатар чариләрни қолланған .

Шуниң билән бир вақитта йәнә русийидики көчмәнләрни тизимға елип, уларға туруш рухсити бериш бәлгилимисигә хитайлар киргүзүлмигәнлики һәмдә чәтәл содигәрлириниң парчә вә топ мал сетишиға чәк қоюлғанлиқи билән нурғунлиған хитай пуқралири русийидә туралмай кетишкә мәҗбур болған. Учурлардин қариғанда, русийә тәхминән 100 миң хитай пуқрасини һәйдиветишни пиланлиған икән.

Русийә-хитай мунасивәтлири тарихтики әң яхши вәзийәттә турмақта

Русийә вә хитай һөкүмәтлири өзлириниң мунасивәтлиригә юқири баһа берип, тарихтики әң яхши вәзийәткә киргәнликини муәййәнләштүрсиму, бирақ хәлқ ичидики бу хил тоқунуш вәқәлириниң көпийишиниң охшашла икки дөләт мунасивәтлирини җиддийләштүрүп қоюши мумкинлики илгири сүрүлди. Әлвәттә, русийиликләрдә "хитай тәһдиди" көз қаришиниң мәвҗут икәнлики сир әмәс, хитай пуқралирида болса " чар русийә бизниң бир йерим милйон кивадрат километир земинимизни тартивалған, владивосток, хабаровск, благавешенск қатарлиқ җайлар бизниң йәрлиримиз иди" дәйдиған идийә тарих дәрсликлиридә өгитилгән.

Хитайчә " җуңхуа қәһриманлири " дәп аталған бир интернәт сәһиписидә "русийә игиливалған земинлиримизни қайтуривелишимиз лазим" дәйдиған милләтчилик мулаһизилири оттуриға қоюлған.(Үмидвар)