Kanada xitaydin kélidighan mallargha qarita tekshürüshni kücheytmekchi


2007.08.22

Xitayning saxta we süpetsiz mallirining zerbisige uchrighan kanada buninggha taqabil turush üchün mexsus qanun turghuzmaqchi bolmaqta. Kanadagha kiriwatqan, xitayda ishlepchiqirilghan zor miqdardiki mehsulatlarning we yémekliklerning süpiti shundaqla bixeterlikide jiddiy mesililer barliqi otturigha chiqqandin kéyin, kanada da'iriliri xitay mallirigha qarita tamozhnilardiki kontrolluqni, sehiye we bixeterlik ölchemliri boyiche tekshürüshni kücheytidighanliqini bildürdi. Kanada, kanada da'iriliri xitaydin kiriwatqan süpetsiz we zeherlik mehsulatlar mesiliside xitay emeldarliri bilenmu körüshken. Kanada sehiye ministiri tony klementning bildürüshiche,kanada, xitaydin kiridighan mallarning bixeterlikige kapaletlik qilish üchün, bashqa döletler bilen hemkarliship,ortaq herket élip baridiken. Uning tekitlishiche, kanada sehiye ministirliqi kanadagha kiriwatqan chet'el mehsulatlirining süpet we bixeterlik ötkellirini ching tutush üchün, hazir yolgha qoyuliwatqan tekshürüsh ölchemliri közdin kechüridiken.

Xitay mallirining bixeterliki amérika, kanada, méksika rehberlirining kün tertipide

Kanada bash ministiri stépen xarper amérika we méksika qatarliq shimali amérika döletliri bilen hemkarliship xitaydin kiridighan süpetsiz mallargha qarshi birlikte tedbir alidighanliqini tekitlidi. Uning eskertishiche, xitayning saxta we süpetsiz malliridin qandaq mudapi'e körüsh mesilisi kanadada ötküzülüwatqan shimaliy amérika döletliri bashliqlar yighinining asasliq kün tertipliridin biri bolghan. Stépen xarper : " kanadaliqlar dunyadiki bezi döletlerdin import qiliniwatqan mehsulatlarning süpet mesililirige alahide diqqet qilmaqta. Oyunchuqlar qayturulghini yoq, uningdin bashqa bezi mehsulatlarmu bar. Hökümitimiz nöwette bulargha intayin diqqet qilmaqta we inchikilep tekshürmekte. Amérika we bashqa döletlermu bu mesilige köngül bölmekte. Biz shimali amérika döletliri bashliqlar yighini jeryanida bu heqte sözlishimiz we shimaliy amérikigha kiridighan mallar we bu mallarning bixeterlik ölchemliri heqqidiki siyasitimizni qaytidin békitimiz," dédi.

Kanada axbarat agéntliqining xewirige qarighanda, kanadaning kubek shtatigha jem bolghan amérika, kanada we méksika rehberlirining uchrishishida, bu üch döletning soda, énérgiye jehettiki hemkarliqi, yémekliklerning bixeterlik mesilisi, shundaqla xitay we hindistan'gha oxshash iqtisadiy jehettin yéngidin bash kötürüwatqan döletler bilen riqabetlishish mesililiri muzakire qilin'ghan.

Xitayning süpetsiz malliri kanadaliqlarni qorqutqan

Kanadadiki ammiwi teshkilatlar kanada hökümet da'irlirini chet' eldin kiriwatqan mehsulatning bixeterlikini waqti ötken qanunlar bilen tekshürüshke ésiliwélip, öz xelqini baktiriyilik maddilardin qoghdimidi, dep eyiblep kelmekte.

Xitayda ishlepchiqirilghan zeherlik yémeklikler we saxta markiliq zeherlik chish pastisi qatarliqlar kanadada köplep bayqalghandin kéyin köpligen kanadaliq istimalchilar özlirining salametliki we hoquqlirining jiddiy dexli-terüzge uchrawatqanliqidin endishe qilishqa bashlighan. Kanada metbu'atliridin melum bolushiche, 2006 - yili kanada, xitaydin import qilghan yémeklik mehsulatlirining omumi qimmiti 756 milyon dollar etrapida bolghan.

Yéqinda kanadada élip bérilghan xitay mallirigha qarita, puqralarning rayini sinash netijisige qarighanda,70% din oshuq kanadaliqning xitay mehsulatlirigha bolghan ishenchisining yoqalghanliqi otturigha chiqqan. Bu pa'aliyetke qatnashqan, %28 kanadaliq xitay malliri pütünley bixeter emes, dep jawab bergen bolsa, yene %33 kanadaliq xitay malliri anche bixeter emes, dep qarighan.

Kanadaning tüzülmiside yochuqlarmu yoq emes

Kanada xitayning saxta malliri we zeherlik mehsulatliri zerbisige uchrighanliqi otturigha chiqqandin kéyin, kanada awam palatasi munasiwetlik organlarning kanadaning tamozhniliridiki nöwette chet'eldin kiriwatqan mallarni xalighanche tekshürelmeydighan haletke xatime béridighan, yéngi tamozhna qanunini turghuzushni telep qilidighan doklatni tapshurup alghan.

"Toronto star" gézitining xewer qilishiche, xitayning saxta we zeherlik mallirining kanada bazarlirini qaplap kétishi kanada hökümitini bu yéngi tamozhna qanunini turghuzushqa mejbur qilghan. Yuqurqi xewerde körsitilishiche,hazir yürgüzülüwatqan qanun boyiche, kanada tamozhnilirining chégrida tekshürüp éniqlan'ghan saxta mallarni tutup qélish hoquqi bolmighachqa, uning üstige ular, chet'eldin kiriwatqan mallarning %3 nila tekshürüsh imkaniyitige ige bolghachqa, xitayning saxta malliri tosalghusiz kanadagha éqip kirgen.

Uningdin bashqa kanada xan jemeti saqchi etriti kanada tamozhniliri éniqlap chiqqan saxta mallarning, peqet törttin birinila tekshüreligen. Yene kélip, ularning tekshürüsh da'irisi bu mallar adem salametliki we bixeterlikige ziyanliqmu yoq yaki xelq'aradiki jinayet guruhliri élip kirgenmu yoq dégenler bilenla cheklen'gen. Hazirqi qanunda yene, saxta we süpetsiz mehsulatlarni import qilghuchilarni jinayetchi, dep békitilmigechke bu kishiler qanuniy jazaning sirtida qalghan.

Xitay mallirining kanadagha keltürüwatqan iqtisadiy ziyini éghir

K t w téléwiziyisidiki mulahizige qarighanda, chet' eldin kanada bazarlirigha kiriwatqan saxta mallarning kanadagha élip kélidighan iqtisadi ziyini yiligha 20 milyart dollardin 30 milyart dollarghiche bolup, ular kanada iqtisadigha jiddi tehdit shekillendürgen. Nöwette kanada bazarliridiki saxta we süpetsiz mallarning 3 tin ikkisi xitaydin kelgen mallar iken.

Bu xil ehwal astida, kanada awam palatasi we uninggha qarashliq komitét kanadaliqlarning salametliki we bixeterlikige, istimalchilarning hoquqi -menpe'eti we iqtisadiy ziyanni azaytishqa kapaletlik qilidighan bir qanunni turghuzmaqchi bolghan.

Kanada awam palatasigha sunulghan doklatta kanada tamozhna orginining xizmet funkitsiyiside islahat élip bérish alahide tekitlen'gen. Doklatta hökümettin saxta we süpetsiz mallarni import qilish we buni top sétish heriketliri bilen shughullan'ghuchilarni jinayetchi,dep tonush we kanada parlaméntining kanada tamozhnisigha saxta we süpetsiz mallarni teltöküs tekshürüsh hoquqi bérishi,kanada sehiye ministirlikining mexsus xadimlarni seplep bixeter bolmighan, import qilin'ghan yémeklikler we dora buyumlarni tekshürüshi telep qilin'ghan.Melumatlargha qarighanda,bu qanun aldimizdiki aylarda tetilni tamamlap, yéngi xizmetke kirishidighan kanada parlaméntining birinchi kün tertipidiki ish bolidiken.

Kanada metbu'atlirining eskertishiche, olimpik musabiqisi yéqinlishishi bilen xitayda ishlep chiqiriliwatqan mehsulatlarning süpet we bixeterliki mesilisi xelq'ara jemiyetning diqqet-étibarini téximu qozghaydiken.(Kamil)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.