Shangxey hemkarliq teshkilati qeghez yolwasmu ?
2007.10.12
Gerche bezi analizchilar, shangxey hemkarliq teshkilatining herbiy bir ittipaqqa ayliniwatqanliqini tekitlewatqan bolsimu, emma nurghunlighan mutexessisler, shangxey hemkarliq teshkilatigha eza döletlerning bu teshkilatqa eza bolushta bir -biridin perqliq meqsetlerni közligenliki üchün, bu teshkilatining herbiy bir ittipaqqa aylinishining qyin ikenlikini, lékin shangxey hemkarliq teshkilatining démokratiye we qanun hakimiyitige qarshi bir ittipaqqa aylinish éhtimalliqining küchlük ikenlikini bayan qilmaqta.
Siyasiy analizchilar, bu teshkilatni qeghez yolwas dep qarap kelgen
1996- Yili xitay, rusiye, qazaqistan, qirghizistan we tajikistan otturisidiki chégra we tamozhna mesililirini bir terep qilish üchün qurulghan shangxey besh guruppisining barghanséri tereqqiy qilip, 2002- yili özbékistannimu öz ichige élip shangxey hemkarliq teshkilatigha aylan'ghanliqidin, bolupmu bu yil awghust éyida rusiyining chélyabinski rayoni bilen ürümchi etrapida élip bérilghan herbiy manéwir we shangxey hemkarliq teshkilatigha eza dölet bashliqlirining béshkekte ötküzülgen bashliqlar yighinidin kéyin, bu teshkilat we teshkilatning yünülüshi gherb mutexesislirining téximu köp diqqitini qozghashqa bashlidi.
Nurghunlighan siyasiy analizchilar, deslepte, shangxey hemkarliq teshkilatining amérika we gherbning qimmet qarashlirigha qarshi turidighan bir teshkilatqa aylinish éhtimalliqi yoqluqini ilgiri sürüp, bu teshkilatni qeghez yolwas dep qarap kelgen.
Emma, gherb we xelq'ara kishilik hoquq ölchemlirini, siyasiy erkinlik we qanun hakimiyitini ochuq- ashkara ret qilghan we iran prézidénti mehmud exmedi nijatgha oxshash amérikigha we gherbke qarshi rehberlerge öz teshwiqatini élip bérishi üchün imkan yaritip bérishi, gherb mutexessis we siyasiyonlirining shangxey hemkarliq teshkilatini qaytidin közdin kechürüshige seweb bolmaqta.
Xitay we rusiyining shangxey hemkarliq teshkilatidiki tesirining künséri küchiyishi we mezkur teshkilatning asasen xitay we rusiye öz siyasiy, iqtisadiy we herbiy meqsetlirini emel ashurush üchün paydiliniwatqan bir qoralgha aylan'ghanliqi, nurghun kishilerni endishige séliwatqan bir mesile bolup qalghan.
Shangxey hemkarliq teshkilati " sherqning shimaliy atlantik ehdi teshkilati"
Siyasiy analizchi alison bélsning éytishiche, shangxey hemkarliq teshkilatining atalmish üch xil küchlerge yeni térrorchiliq, bölgünchilik we esebiy diniy küchlerge qarshi turushni özining aldinqi wezipilirining biri dep békitkenliki, gherb döletliri teripidin qanunluq öktichi teshkilatlar dep qaralghan guruppilarni basturushni qarar qilghanliqini körsitidiken.
Hetta bezi mulahizichilerning éytishiche, 11- séntebir térrorluq hujumliri dunyada qandaq tesiri qozghighan bolsa, shangxey 5 guruppisining 2001- yili shangxey hemkarliq teshkilatigha özgergenliki shundaq tesir qozghaydighan bir weqe iken. Lékin gherb siyasiy mutexessisliri 5 yil ötkendin kéyin, andin yéngi qed kötürüshke bashlighan shangxey hemkarliq teshkilatining waqitning ötüshige egiship, sherqning shimaliy atlantik ehdi teshkilatigha aylinish éhtimalliqi bolghan bir teshkilat ikenlikini sizip yetken.
Ular, amérika hökümet da'iriliridin, shangxey hemkarliq teshkilatining pa'aliyetlirini yéqindin közitishi kéreklikini bayan qilishmaqta.
Washin'gtondiki jurj tawn uniwérsitétining proféssori we ottura asiya mutexessisi sin robirtning bildürüshiche, gerche shangxey hemkarliq teshkilati yéqinqi yillardin béri keng kölemlik herbiy manéwirlar élip bériwatqan bolsimu, lékin amérika téxi bu teshkilatqa qarshi éniq bir siyaset belgilimigen. (Ömer qanat)
Munasiwetlik maqalilar
- Qirghizistan Uyghurliri saylamgha teyyarliq qilmaqta
- Ereb metbu'atlirida shangxey hemkarliq teshkilati we Uyghurlar mesilisi
- Merkiziy asiyaning aldidiki tallash yoli- öz'ara birlishish we yaki rusiye bilen birlishish
- Qirghizistan -amérika munasiwetliri "süpetlik yéngi sewiye" ge kirdi
- Qirghizistan prézidénti qoldin ketken hoquqlirini qayturuwaldi
- Amérika qatarliq 'töt dölet birliki'ning herbiy manéwiri bén'gal qoltuqida bashlandi
- Shangxey hemkarliq teshkilati qirghizistan'gha némilerni élip keldi?
- Shangxey hemkarliq teshkilati asiyadiki nato (NATO) bolup shekillinelemdu?
- Tursun bék axonofqa, xelq'ara atatürk pen we medeniyet fondi jem'iyitining mukapati bérildi
- Shangxey hemkarliq teshkilatining meqsidi köp qutupluq
- " Tinchliq burchi 2007" namliq herbiy manéwiri ayaghlashti
- Xitay-rusiye otturisida hel qilishqa tégishlik nurghun mesililer mewjut