D u q 'shawgu'en weqesi'ning bir yilliqida doklat élan qildi

Süret, amérika uyghur birleshmisi öz tor bétide 23 - séntebir élan qilghan, shawguen dairilirining shawguen weqesini peyda qilghuchilardin 11 kishini sotqa tartqanliqi heqqidiki xewirige jawaben qilghan bayanatining tordiki körünüshi.

2009 - Yili 6 - ayning 26 - küni yüz bergen "shawgu'en weqesi", xitay kommunist hökümiti Uyghur élige hökümranliq qilghan bu 60 yildin buyanqi zor weqelerning biri dep qaralmaqta. "Shawgu'en weqesi" yene xelq'ara metbu'atlarda, 2009 - yili dunyada yüz bergen " 10 chong xelq'araliq weqening biri"dep en'ge élinip, " 5 - iyul ürümchi weqesi" ning, partlishigha seweb bolghan weqe dep qaralmaqta.
 
Doklatta mundaq körsitilgen: "shawgu'en saqchi idarisi teripidin élan qilin'ghan sanliq melumatlarda körsitilishiche, 2009 - yili 6 - ayning 26 - küni seher 2 de bashlinip, 4 ke qeder dawam qilghan irqiy hujum jeryanida hashimjan emet we sadiqjan ghazi isimlik ikki Uyghur urup öltürülgen, ularning her ikkisi qeshqer toqquzaqliq déhqan. 120 Kishi yarilan'ghan, yarilan'ghanlarning 81 nepiri oxshashla qeshqer toqquzaqliq Uyghur déhqanliri dep körsitildi.
 
Doklatta körsitishiche, shawgu'en sheherlik hökümet bu qétimqi irqiy hujumning kélip chiqishigha, jung famililik bir xenzuning, 6 - ayning 16 - künidin étibaren shawgu'en shehiridiki tor betliride, "6 neper shinjangliq Uyghur 2 neper bigunah xitay qizigha basqunchiliq qildi" dégen mezmundiki yalghan xewer we pitne - pasatni tarqitishi sewebchi bolghanliqini ilgiri sürgen.

Doklatta mundaq déyilgen: "10 - ayning 10 - küni shawgu'ende ötküzülgen sotta pakitlar burmilan'ghan, yalghan delil - ispatlar oydurup chiqirilghan, heqiqiy qatil we zorawanlar qanun torining sirtida qaldurulup, weqede biwasite ziyankeshlikke uchrighan bigunah Uyghurlar jazalandi. Bu arqiliq, fashist we irqchi xitaylargha jasaret we medet bérildi."

Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit, shawgu'en weqesining bir yilliqi munasiwiti bilen xitay hökümitining milliy siyasitidiki barawersizlikni tenqidlidi.

Doklatta yene yéqinqi birqanche yildin buyan xitay ölkiliridiki zawutlargha erzan emgek küchi süpitide yötkiliwatqan Uyghur yashlirining sani heqqidimu melumat bérilgen. Doklatta qeshqer toqquzaq nahiyisidin yötkelgen Uyghurlar misalgha élinip, Uyghur rayonidiki xelq turmushining namratliqi hem rayondiki yerlik xelqning erzan emgek küchi süpitide xitay ölkilirige türkümlep yötkiliwatqanliqi tenqidlendi.

Doklatta xitay özi élan qilghan melumatlardin neqil élin'ghan. Doklatta körsitishiche, qeshqer konasheher ( toqquzaq) nahiyisining hakimi ehet yasin, 7 - ayning 20 - küni gu'angdung ölkisining shawgu'en shehiride xitay axbaratlirining ziyaritini qobul qilip, ichki ölkilerde turuwatqan Uyghurlarning ehwali heqqide töwendiki melumatlarni bergen. U, qeshqer konasheher nahiyisining omumi nopusi 320 ming neper, her yili bu nahiyidin bashqa yurtlargha "éshincha emgek küchi" dégen namda ishlemchilikke ewetiliwatqanlar sani 75 ming adem qétim" dep körsetken.

Dilshat rishit ependi, xitay hökümitini yash Uyghur qiz- oghullirini erzan emgek küchi süpitide, xitay ölkilirige yötkeshni toxtitishqa chaqirdi.

 Bultur yazda ürümchide yüz bergen "5 - iyul ürümchi weqesi"ning kélip chiqishigha mana mushu "shawgu'en weqesi" sewebchi bolghan. Bu küni ürümchidiki Uyghur yashliri Uyghurlarning namratliqi, Uyghur yashlirining xitay ölkilirige erzan emgek küchi süpitide yötkilishi, rayondiki xizmet pursetlirining Uyghurlargha bérilmeslikige naraziliq bildürüp namayish qilghan idi.

Uyghurlar xitay hökümitining milliy siyasitidiki barawersizlik we milliy kemsitishke qarita élip barghan bu naraziliq namayishi", qanliq basturulghandin kéyin, namayish tereqqiyati yerlik Uyghurlar hem köchmen xitaylar arisidiki milliy toqunushqa aylan'ghan idi.

Xitay da'iriliri weqede 200 dek adem ölüp nurghun adem yarilan'ghanliqini ilgiri sürgen. Bu weqe yene xitay hökümitining Uyghur qatarliq xitay bolmighan milletlerge qaratqan milliy siyasitidiki tengsizlikni dunyagha ashkarilighan idi.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.