Америка- хитай иқтисадий вә бихәтәрлик комитети хитайға қаратқан сиясәтни тәңшәшкә чақирди

• Мухбиримиз зәмирәниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

Америка- хитай иқтисадий вә бихәтәрлик мунасивәтлирини тәкшүрүш комитети қанун бойичә америкиниң хитай билән болған сода вә иқтисадий мунасивәтлириниң америка дөләт бихәтәрликигә елип келидиған тәсирини тәкшүрүп, һәр йили дөләт мәҗлисигә доклат суниду.

Америка хитайға қаратқан сияситини җидди тәңшиши керәк

Мәзкур комитетниң рәиси ричард домато (Richard D’Amato) чаршәнбә күни бу доклатни елан қилиш мунасивити билән өткүзгән мухбирларни күтивелиш йиғинида, америка - хитай мунасивитидики бәзи тәрәпләрниң, америкиниң узун мәзгиллик иқтисадий вә бихәтәрлик мәнпәәтигә сәлбий тәсир елип келишкә қарап тәрәққи қиливатқанлиқини, шоңа америка, хитайға қаратқан сияситини җиддий тәңшиши керәкликини көрсәтти. У мундақ деди:

"Бизниң әң чоң әндишимиз, америка техи хитай билән болған мунасивитиниң америкиниң дөләт мәнпәәтигә зади қанчилик тәсир көрситидиғанлиқини омомийүзлүк баһалап чиқип, бу һәқтә бир тәдбир оттуриға қоймиди".

Даматониң билдүрүшичә, хитай өзиниң һава вә деңиз армийисини күчәйтиватқан бир пәйттә, америка актип һалда вастә қоллинип, бир тәрәптин хитай билән болған һәр тәрәплимә һәмкарлиқни күчәйтиши, йәнә бир тәрәптин, бу хил һәмкарлиқниң америкиниң иқтисадий вә бихәтәрлик мәнпәәтигә елип килидиған сәлби тәсирини азайтиши керәк.

Мәсилиләр давамлиқ мәвҗүт

Дамато йәнә хитайниң америка үчүн интайин муһим икәнликини, әмма икки дөләт мунасивитидики мәсилиләрниң давамлиқ мәвҗүт болуп туриватқанлиқини билдүрди:

"Комитетимизниң әндишә қиливатқини, өткән йилидин буян, хитай билән болған иқтисадий мунасивәтлиримиздә мәвҗүт боливатқан мәсилиләр асасән һәл болмиди" .

Доматониң ейтишичә, хитай пулни монобол қилмақта вә әқлий мүлүк һоқуқиға давамлиқ хилаплиқ қилмақта. У йәнә америка ширкәтлирини америкиниң техникисини техиму қоғдашқа чақирди һәмдә хитайниң америка нефит вә башқа ширкәтлирини сетивелиш интилишлириниң америка бихәтәрликигә елип келидиған тәсири һәққидә әтраплиқ ойлиниш керәкликини оттуриға қойди.

Дөләт мәҗлисигә берилгән тәклипләр

Мәзкур комитет, бу йилқи доклатида америка дөләт мәҗлисигә асаслиқи икки конкрет тәклипни оттуриға қойди, даматониң билдүрүшичә, буниң биринчиси хитай билән " енергийә һәмкарлиқ хизмәт гурупписи" қуруп чиқип, дуня нефит тәминатиниң азийишиға қарита бирликтә һәл қилиш лайиһисини түзүп чиқиш.

"Бундин кейин енергийә мәсилисидә барғансири көп тоқунушлар келип чиқиду. Бизниңчә иккила дөләт йеңи типтики енергийә мәнбәлирини бирликтә ечиш һәққидә һазирдин башлап һәмкарлишиши керәк".

Дамато хитай билән америкиниң импорт қилинған нефиткә болған еһтияҗини азайтиши керәкликини көрсәтти. Униң билдүрүшичә, комитетниң иккинчи асаслиқ тәклипи хитай билән " өз- ара ишәнч орнутуш миханизими" ни қуруп чиқип, тасаддипи қораллиқ тоқунушларниң алдини елиш икән.

У америка һөкүмитиниң хитайға қаритилған " бирликкә кәлгән мәмликәтлик истиратегийисини түзүп чиқмиғанлиқини тәнқид қилип, америка дөләт мәҗлисиниң бу һәқтә барғансири муһим рол ойниши керәкликини оттуриға қойди.

Бу тәклипләрдин сирт, мәзкур комитет доклатида йәнә хитайдин импорт қилинидиған маллардин җазалаш характерлик баҗ елиш, ядро қораллирини сетишқа қатнашқан хитай ширкәтлириниң америкидики баш ширкәтлириниң мал- мүлкини тоңлитиш, хитайниң һәрбий қурулушиға тақабил туруш үчүн, тинч окяндики америка һәрбий күчини күчәйтиш қатарлиқ бир йүрүш тәклипләрни оттуриға қойди.

Хитай ширкәтлириниң ядро техникилирини тарқитишини чәкләш керәк

Мухбирларни күтивелиш йиғинида сөз қилған, америка- хитай иқтисадий вә бихәтәрлик мунасивәтлирини тәкшүрүш комитетиниң муавин рәиси рогер робинсин (Roger Robinson) хитайниң дуня вә америка базиридики сода паалийәтлириниң, америкиниң дөләт бихәтәрликигә көринәрлик тәсир көрситиватқанлиқини билдүрди:

" Хитай банкилири вә карханилириниң очуқ ашкара вә ишәнчлик әмәслики, америка вә дунядики башқа мәбләғ салғучиларни,өзлириниң салған мәбләғлириниң хитайдики қоралларни кеңәйтиш вә башқа һәрбий паалийәтләргә, муһит бузғунчилиқлири, инсан һоқуқи дәпсәндичиликлири қатарлиқларға ишлитилишидин халий болалайдиғанлиқидин гуманландуриду".

Робинсин йәнә хитай ширкәтлириниң , америкиниң иқтисадий җаза қоюшиға қаримай, кәң көләмдә бузғунчилик характеридики қорал техникилирини тарқитиватқанлиқини билдүрүп, америка дөләт мәҗлисиниң чоқум бу хил әһвални оңшаш тәдбири қоллиниши керәкликини тәкитлиди. (Арзу)