Amérika- xitay iqtisadiy we bixeterlik komitéti xitaygha qaratqan siyasetni tengsheshke chaqirdi


2005.11.11

Amérika- xitay iqtisadiy we bixeterlik munasiwetlirini tekshürüsh komitéti qanun boyiche amérikining xitay bilen bolghan soda we iqtisadiy munasiwetlirining amérika dölet bixeterlikige élip kélidighan tesirini tekshürüp, her yili dölet mejlisige doklat sunidu.

Amérika xitaygha qaratqan siyasitini jiddi tengshishi kérek

Mezkur komitétning re'isi richard domato (Richard D’Amato) charshenbe küni bu doklatni élan qilish munasiwiti bilen ötküzgen muxbirlarni kütiwélish yighinida, amérika - xitay munasiwitidiki bezi tereplerning, amérikining uzun mezgillik iqtisadiy we bixeterlik menpe'etige selbiy tesir élip kélishke qarap tereqqi qiliwatqanliqini, shonga amérika, xitaygha qaratqan siyasitini jiddiy tengshishi kéreklikini körsetti. U mundaq dédi:

"Bizning eng chong endishimiz, amérika téxi xitay bilen bolghan munasiwitining amérikining dölet menpe'etige zadi qanchilik tesir körsitidighanliqini omomiyüzlük bahalap chiqip, bu heqte bir tedbir otturigha qoymidi".

Damatoning bildürüshiche, xitay özining hawa we déngiz armiyisini kücheytiwatqan bir peytte, amérika aktip halda waste qollinip, bir tereptin xitay bilen bolghan her tereplime hemkarliqni kücheytishi, yene bir tereptin, bu xil hemkarliqning amérikining iqtisadiy we bixeterlik menpe'etige élip kilidighan selbi tesirini azaytishi kérek.

Mesililer dawamliq mewjüt

Damato yene xitayning amérika üchün intayin muhim ikenlikini, emma ikki dölet munasiwitidiki mesililerning dawamliq mewjüt bolup turiwatqanliqini bildürdi:

"Komitétimizning endishe qiliwatqini, ötken yilidin buyan, xitay bilen bolghan iqtisadiy munasiwetlirimizde mewjüt boliwatqan mesililer asasen hel bolmidi" .

Domatoning éytishiche, xitay pulni monobol qilmaqta we eqliy mülük hoquqigha dawamliq xilapliq qilmaqta. U yene amérika shirketlirini amérikining téxnikisini téximu qoghdashqa chaqirdi hemde xitayning amérika néfit we bashqa shirketlirini sétiwélish intilishlirining amérika bixeterlikige élip kélidighan tesiri heqqide etrapliq oylinish kéreklikini otturigha qoydi.

Dölet mejlisige bérilgen teklipler

Mezkur komitét, bu yilqi doklatida amérika dölet mejlisige asasliqi ikki konkrét teklipni otturigha qoydi, damatoning bildürüshiche, buning birinchisi xitay bilen " énérgiye hemkarliq xizmet guruppisi" qurup chiqip, dunya néfit teminatining aziyishigha qarita birlikte hel qilish layihisini tüzüp chiqish.

"Bundin kéyin énérgiye mesiliside barghansiri köp toqunushlar kélip chiqidu. Bizningche ikkila dölet yéngi tiptiki énérgiye menbelirini birlikte échish heqqide hazirdin bashlap hemkarlishishi kérek".

Damato xitay bilen amérikining import qilin'ghan néfitke bolghan éhtiyajini azaytishi kéreklikini körsetti. Uning bildürüshiche, komitétning ikkinchi asasliq teklipi xitay bilen " öz- ara ishench ornutush mixanizimi" ni qurup chiqip, tasaddipi qoralliq toqunushlarning aldini élish iken.

U amérika hökümitining xitaygha qaritilghan " birlikke kelgen memliketlik istiratégiyisini tüzüp chiqmighanliqini tenqid qilip, amérika dölet mejlisining bu heqte barghansiri muhim rol oynishi kéreklikini otturigha qoydi.

Bu tekliplerdin sirt, mezkur komitét doklatida yene xitaydin import qilinidighan mallardin jazalash xaraktérlik baj élish, yadro qorallirini sétishqa qatnashqan xitay shirketlirining amérikidiki bash shirketlirining mal- mülkini tonglitish, xitayning herbiy qurulushigha taqabil turush üchün, tinch okyandiki amérika herbiy küchini kücheytish qatarliq bir yürüsh tekliplerni otturigha qoydi.

Xitay shirketlirining yadro téxnikilirini tarqitishini cheklesh kérek

Muxbirlarni kütiwélish yighinida söz qilghan, amérika- xitay iqtisadiy we bixeterlik munasiwetlirini tekshürüsh komitétining mu'awin re'isi rogér robinsin (Roger Robinson) xitayning dunya we amérika baziridiki soda pa'aliyetlirining, amérikining dölet bixeterlikige körinerlik tesir körsitiwatqanliqini bildürdi:

" Xitay bankiliri we karxanilirining ochuq ashkara we ishenchlik emesliki, amérika we dunyadiki bashqa meblegh salghuchilarni,özlirining salghan mebleghlirining xitaydiki qorallarni kéngeytish we bashqa herbiy pa'aliyetlerge, muhit buzghunchiliqliri, insan hoquqi depsendichilikliri qatarliqlargha ishlitilishidin xaliy bolalaydighanliqidin gumanlanduridu".

Robinsin yene xitay shirketlirining , amérikining iqtisadiy jaza qoyushigha qarimay, keng kölemde buzghunchilik xaraktéridiki qoral téxnikilirini tarqitiwatqanliqini bildürüp, amérika dölet mejlisining choqum bu xil ehwalni ongshash tedbiri qollinishi kéreklikini tekitlidi. (Arzu)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.