Uyghur siyasiy mehbusliri a'ilisige kéliwatqan bésimlar (2)

Merdan séyit “Qanunsiz diniy pa'aliyetler bilen shughullan'ghan” jinayiti bilen muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilinip, a'ilisi “Nuqtiliq tekshürülidighan a'ililer” tizimlikige kirgüzülgen.
Muxbirimiz méhriban
2011.07.14
Uyghur-Siyasi-mehbus-hayati-305.jpg Uyghur siyasiy mehbus kölenggisi.
File

Xitay hökümitining siyasiy mehbuslargha qaratqan qattiq qol siyasiti, xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliri hem gherb döletliri teripidin xitaydiki kishilik hoquq depsendichilikining ispati süpitide tenqidlinip kéliniwatqan mesililerning biri idi. Bügünki künde Uyghur élide siyasiy jinayetchilerning türme sirtidiki ata-ana we uruq-tughqanlirimu éghir kemsitilish hem yeklinishke uchrap, türlük bésimlar ichide yashawatqanliqi ilgiri sürülmekte.

Xitayning olimpik mezgilide 2008-yili 4-ayning 14-küni “Qanunsiz diniy pa'aliyet bilen shughullan'ghan” dégen jinayet bilen qolgha élinip, 2009-yili 3-ayning 24-küni “Döletni parchilash jinayiti” bilen muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilin'ghan merdanning dadisi séyitaxun aka we uning uruq-tughqanlirining bildürüshiche, merdan muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilin'ghandin kéyin, bu a'ile shu yézidiki “Nuqtiliq tekshürülidighan a'ililer” tizimlikige kirgüzülüp, bu a'ile ezalirining barliq ish heriketliri nazaret astigha élin'ghan.

Séyitaxun akining bayan qilishiche, 2009-yili 3-ayda ili oblastliq sot mehkimisi merdanni “Döletni parchilash jinayiti” bilen eyiblep, muddetsiz qamaq jazasi bergendin kéyin, merdanning a'ilisidikiler barliq iqtisadini serp qilish bedilige, mexsus adwokat teklip qilip, uninggha bérilgen jazaning éghir bolup ketkenliki heqqide Uyghur aptonom rayonluq yuqiri sot mehkimisige erz sun'ghan. Emma, Uyghur aptonom rayonluq yuqiri sot mehkimisi ularning naraziliq erzi ret qilinip, merdan'gha esli bérilgen muddetsiz qamaq jazasining küchke ige ikenliki uqturghan.

Ilgiri merdan bilen tonushluqi bolghan bireylenning bildürüshiche, eyni chaghda merdan siyasiy jinayet bilen eyiblinip, jaza höküm qilin'ghini üchün, ili tewesidiki adwokatlar özlirige awarichilik tépiwélishtin qorqup, bu déloni qobul qilishni xalimighan. Merdanning dadisi séyitaxun aka tonushlarning yardimide ürümchidiki alim qadir isimlik adwokatqa bu ishni hawale qilghan. Alim qadir déloni qobul qilghan bolsimu, emma eyni chaghda séyitaxun a'ilisining naraziliq erzi sun'ghan waqti 2009-yildiki “5-Iyul ürümchi weqesi” yüz bergen mezgilge toghra kelgini üchün, Uyghur aptonom rayonluq sot mehkimisi teripidin qayta qarap chiqilmayla ret qilin'ghan.

Peqet déhqanchiliqqa tayinip, turmushini qamdap kéliwatqan séyitaxun a'ilisi naraziliq erzi sunush jeryanida 20 ming yüen'ge yéqin pul xejligen bolup, barliq desmayisidin ayrilghan. Merdanning ayali zulxumar bolsa, qéyin atisi séyitaxun we uruq-tughqanlirining yardimide, nareside ikki balisi bilen ghulja shehiride ghorigil hayat kechürmekte iken. Merdan we uning ata-anisi zulxumarni öz turmushini qayta orunlashturushqa dewet qilghan bolsimu, zulxumar merdanning ikki balisini özi qatargha qoshidighanliqini tekitlep, merdanni türmidin chiqquche saqlaydighanliqini bildürgen.

Séyitaxun a'ilisining ehwalini yaxshi bilidighan yene bireylenning bildürüshiche, ili rayonida siyasiy jinayet bilen eyiblinip, türmide yétiwatqanlarning a'ilisige qaritilghan nazaret “5-Iyul ürümchi weqesi” din kéyin yenimu kücheytilgen. Bolupmu bultur yaz peslide ghuljida élip bérilghan “4 Ni éniqlash” herikiti mezgilide, merdan a'ilisige oxshash, siyasiy jinayet bilen eyiblinip türmide yétiwatqan Uyghur mehbuslirining a'ililiri we uruq-tughqanliri nuqtiliq tekshürülüsh obyékti qilin'ghan.

Bu kishi öz bayanida eyni chaghda merdan'gha oxshash diniy pa'aliyet bilen shughullan'ghini üchünla, “Döletni parchilash jinayiti” bilen eyiblinip, éghirlitip jaza höküm qilin'ghan Uyghur yashlirigha bérilgen jazaning xitayning öz qanunida belgiligen belgilimilergimu uyghun emeslikini tekitlidi.

Bu kishi öz bayanida yene, nöwette xitay hökümitining teshwiqati seweblik, siyasiy jinayet bilen eyiblinip türmide yatqanlar hem ularning a'ilisidikilerning kemsitilish hem yeklinishke uchrawatqanliqini bildürüp, Uyghur élide bundaq a'ililerning jem'iyetning eng töwen qatlimida yashashqa mejbur bolup, eng eqelliy kishilik hoquq erkinlikigimu ige emeslikini bildürdi.

Igilishimizche 2009-yili ürümchide yüz bergen “5-Iyul ürümchi weqesi”din kéyin, siyasiy jinayet bilen eyiblinip, türmide yétiwatqan Uyghurlar téximu köpeygen. Halbuki erliri hem oghulliri türmide yétiwatqanliqi üchün, iqtisadiy menbesi pütünley üzülüp, yétim qalghan balilirini béqishta qiyniliwatqan anilar, béqimsiz qalghan sergerdan balilarmu barghanche köpeygen. Emma, bundaq a'ililer xitay hökümiti teshwiq qiliwatqan töwen kapaletlik yardem puligha érishelmeyla qalmastin, ularning barliq heriketliri nazaret astigha élinip, tirikchilik üchün bashqa yurtlargha bérip ishlishigimu yol qoyulmighanliqi heqqidiki uchurlar köplep ashkarilanmaqta.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.