Хитайға пайда кәлтүриватқан америка -хитай сода-иқтисад мунасивити


2007.06.12

Өткән йили, америка - хитай сода мунасивәтлири җәрянида, хитай тәрәп хитай хәлқ пулиниң алмаштуруш нисбитини дәриҗидин ташқири төвән тутуш арқилиқ америкиға експорт қилидиған маллириниң баһасини төвәнләткән. Нәтиҗидә, бу намувапиқ сода мунасивити америкиға 232 милярд доллар қизил рәқәм елип кәлгән иди.

Бир америка дөләт мәҗлиси хадиминиң ашкарилишичә, америка кеңәш палатаси хитай хәлқ пулиниң алмаштуруш қиммитигә алақидар бир қанун лайиһисини ашкарилайдикән. Әмма, толуқ мәзмуни техи ашкариланмиған мәзкур қанун лайиһисигә қарита хитай америкини агаһландуруп: әгәр америка шундақ қанун лайиһиси мақуллап чиқса хитайниңму қарши инкас қайтуридиғанлиқни билдүрди.

Бәзи кеңәш палата әзалири хитайға қарита иқтисадий җаза қоллиниш пикрини оттуриға қойған

Америка кеңәш палата әзалири тәйярлап сунмақчи болған мәзкур қанун лайиһисидә хитайдин импорт қилинидиған малларға қоюлидиған чегра беҗини юқирилитиш пикири оттуриға қоюлидиған болуп, буниңға қарши хитай ташқи ишлар министирлики баянат елан қилди. Хитай ташқи ишлар баянатчиси чин гаң: " америка дөләт мәҗлиси хитай таварлиридин юқири чегра беҗи алдиған қанун мақуллап чиқиши мумкин. Навада шундақ боп қалса хитай тәрәпму қарши инкас қайтуриду" дәп америкини агаһландурди.

У хитай билән америкиниң узундин бери сағлам бир сода мунасивитини тәрәққи қилдуруп келиватқанлиқини тәкитләп: "узундин бери хитай-америка бирликтә һәр икки тәрәпкә ортақ пайдилиқ сода мунасивитини тәрәққи қилдурдуқ," дәйду.

Гәрчә америка көп саһәләрдә хитайдин импорт қилинған таварларға тайинидиған болсиму, бәзи кеңәш палата әзалири, барлиқ хитай таварлириға омумйүзлүк 20 пирсәнт чегра беҗи қоюш вә хитайға қарита иқтисадий җаза қоллиниш пикрини оттуриға қойған.

Әмма, америка иқтисадшунаслиқ журнилиниң муһәррири зени минтон бетовс америка дөләтлик аммиви радио қанилида хитай таварлириға қоюлидиған юқири чегра бейҗиңниң америка иқтисадиға бәк зор мәнпәәт елип келәлмәйдиғанлиқини оттуриға қоюп: хитайға қоюлидиған чегра беҗи нурғун саһәләргә берип четилиду. Бу йәнә хитайниң зитиға тегидиған бир иш. Очуқ қелип ейтқанда, буниң америка иқтисадиға мәнпәәти бәк аз. Бу бир хәтири көп йол," деди.

Кеңәш палатасиниң пул- муамилә мәһкимә баянатида: "принсип җәһәттин намувапиқ нисбәтләштүрүлгән пуллар хәлқара базарни қалаймиқан қилип, америка карханичилириға вә деһқанлириға зиян елип кәлди." Дейилгән.

Чин гаң бу "әлвәттә америкиниң өлчими- дә"

Һалбуки, хитай баянатчиси чин гаң сәйшәнбә күни: "хәлқ пулиниң қиммити юқириму, төвәнму? америка дөләт мәҗлиси юқири дәйду. Лекин бу кимниң өлчими билән болған иш? әлвәттә америкиниң өлчими- дә" дәп қаршилиқи билдүрди.

Чин гаң, хитайниң америкиниң хитай пулиниң қиммитини өстүрүш һәққидики наразилиқлириға қулақ салидиғанлиқини һәмдә мувапиқ тәңшәш елип беришқа һәркәт қилидиғанлиқини билдүргән болсиму, лекин, у вашингтонни хитай пулиниң қиммитини бәлгиләш һоқуқи йоқ дәп чиң турди.

У хитай пулиниң алмаштуруш қиммити җәһәттә: "хитай пулиниң алмаштуруш қиммити чоқум хитайниң һазирқи әһвалиға мувапиқ келиши вә хитайниң җүмлидин пүтүн дуняниң иқтисадий тәрәққиятиға пайдилиқ болуши керәк" деди вә " хәлқ пулиниң қиммитини ислаһ қилиш, базар еһтияҗиға асасән елип берилмақта" дәп қошумчә қилди.

У йәнә хитай америка сода мәсилиси һәққидә тохтилип: "биз чоқум сода алмаштуруш ишлиримизни сиясийлаштурсақ болмайду. Биз йәнә һазирқи мәвҗут мәсилиләрни, болупму америкиниң ички мәсилисини хитай -америка иқтисадий- сода мунасивитигә йөткимәсликимиз керәк," деди.

Америка тәрәп америка-хитай сода мунасивәтлиридә көрүлгән қизил рәқәмни кичиклитиш үстидә җиддий һәрикәт қолланмақта

Алдинқи айда өткүзүлгән америка-хитай сода мунасивити сөһбитидә америка тәрәп өзи күткән нәтиҗигә еришәлмигән иди. Һазир америка тәрәп америка-хитай сода мунасивәтлиридә көрүлгән ғайәт зор қизил рәқәмни көрүнәрлик кичиклитиш үстидә җиддий һәрикәт қолланмақта.

Зени минтон бәтовс йәнә, хитайға карға келидиған үнүмлүк амал-чарә йоқ әмәсликини, бу йәрдики мәсилә қандақ қилип әң яхши усулни тепип чиқиш икәнлики көрсәтти вә хитайниң өз пулиниң алмаштуруш қиммитини сүний усулда төвән тутуватиду дегән қарашқа қарита, һазир иқтисадшунаслар арисида бу һәқтә һәрхил талаш тартишлар барлиқини, пәқәт хитай пулиниң қиммитини өстүрүш биләнла һазир мәвҗут мәсилиләрни һәл қилип кәткили болмайдиғанлиқини ипадилиди.

Дүшәнбә күни хитай 5- айлиқ сода әһвалини елан қилған болуп, хитай сода алақисида 22.45 Милярд доллар ешиш көрүлгән болуп, өткән йилдики охшаш мәзгилдикидин 73 пирсәнт өрлигән.

Иқтисадшунасларниң пәрәз қилишичә, әгәр хитай содисиниң ешиш қәдими мушу сүрәттә илгирилисә, бу йиллиқ ешиш омумий қиммити 320 милярд долларға йетип 2004- йилидикидин 10 һәссә көп болидикән.(Җүмә)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.