Xitay - amérika yuqiri derijilikler istratégiyilik söhbiti washin'gtonda ötküzülidu

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki
• Download story audio

Xitay - amérika yuqiri derijiliklerning 2 - nöwetlik istratégiyilik söhbiti charshenbe küni washin'gtonda bashlandi. Söhbetke amérika tereptin mu'awin tashqi ishlar ministiri robért zoléyk, xitay tereptin dey binggolar yitekchilik qilghan.

Gerche xitay hökümitining prézidént bush ötken ayda xitayni ziyaret qilghanda siyasi öktichilerni tutqun qilish we ulargha ighwagerchilik qilish heriketliri amérika emeldarlirini bi'aram qilghan bolsimu, emma bu qétimqi söhbette xitay kishilik hoquq mesilisi küntertiptiki eng muhim mesililer hésaplanmaydiken.

Amérikining meqsidi xitayni dunya sistémisigha éli'ip kirish

1 - Nöwetlik xitay - amérika istratégiyilik söhbiti ikki dölet rehberlirining 2004 - yili uchrashqanda maqullighan qarari boyiche bu yil 8 - ayda béyjingda ötküzülgen idi. Söhbetning 2 - nöwetliki peyshenbe kün'giche dawamlishidu. Xitayning hökümet terep zuwani shinxu'a axbarat agéntliqining tekitlishiche, terepler söhbet jeryanida ikki dölet ortaq köngül bölidighan xelq'ara mesililer we ikki dölet munaswitige da'ir mesililer boyiche chongqur pikir almashturidiken.

Amérika mu'awin tashqi ishlar ministiri zoléyk, bu yil 8 - ayda béyjingda chaqirilghan 1 - nöwetlik söhbetke qatnashqandin kéyin muxbirlargha bayanat élan qilip, amérikining meqsidi xitayni xelq'ara bixeterlik, iqtisadi we siyasi séstimigha élip kirish, dep tekitligen idi.

Zoléykning eskertishiche, xitay - amérika yuqiri derijilikler söhbiti, terepler bir- birining némilerge qiziqidighanliqini bilip béqish nuqtisidin alghanda muhim ehmiyetke ige iken.

Kishilik hoquq mesilisi söhbettiki eng muhim témilar qatarigha kirmemdu?

Bush hökümitidiki yuqiri derijilik zatlar 2 - nöwetlik söhbetning asasliqi istratégiyilik we iqtisadi mesililerge taqilidighanliqini bildürmekte. Seyshenbe küni amérika tashqi ishlar ministirilikining kündilik axbarat élan qilish yighinida tashqi ishlar ministirliki bayanatchisi adam ereliy, kishilik hoquq mesilisi söhbet témisidiki asasliq témilar qatarigha kiridighanliqini aydinglashturmidi.

Adam ereliy, bir muxbirning prézidént bush bu yil 11 - ayda xitayni ziyaret qilghanda nurghun siyasi öktichiler béyjing hökümiti teripidin qolgha élin'ghan, amérika hökümiti bu mesililerni otturigha qoyamdu ? dégen su'aligha jawab bergende amérika hökümitining xitay kishilik hoquq siyasitini tekitlidi.

U, " méningche siz amérikining xitay kishilik hoquq mesiliside nahayiti estayidil ikenlikini bilisiz. Eger biz xitayda bizning kishilik hoquq chüshenchimizge xilap heriketler yüz berdi, dep qarighinimizda biz buni otturigha qoyumiz. Bizningche xitayda yashaydighan barliq xelqler asasi kishilik hoquq erkinlikidin behriman bolushi kérek. Bizning xitay blen bolghan da'imi xaraktirlik söhbetlirimizde biz da'im xitay puqralirining asasi erkinlikini qollan'ghanliqi sewebidin qolgha élinish weqelirini otturigha qoyup kéliwatimiz. Elwette buning ichide yene diniy erkinlik mesilisimu bar," deydu.

Adam ereliy: kishilik hoquq amérikining izchil siyasiti

Adam ereliyning tekitlishiche, u charshenbe küni dey binggo bilen robért zuléyklar arisida bashlan'ghan istiratigiyilik söhbetning mezmuni heqqide inchikilep toxtulushni xalimaydiken. Adam ereliy, " men charshenbe küni bashlinidighan muzakire témisi heqqide inchikilep toxtulushni xalimaymen," deydu.

Amérikining mu'awin tashqiy ishlar ministiri zoléyk ilgiri 1 - nöwetlik xitay - amérika istiratigiyilik söhbiti istiratigiyilik qatlamliqqa ige keng da'irilik mesililerge chétilghanliqini bildürgen idi. Biraq adam ereliy, kishilik hoquq mesilisi xitay - amérika otturisidiki her derijilik söhbetlerde da'im tilgha élinidighan mesile, deydu.

Chikago munbiri: kishilik hoquq söhbettiki eng muhim téma emes

"Chikago munbiri géziti" ning amérika tashqi ishlar ministirlikidiki ismini ashkarilashni xalimaydighan emeldaridin igillishiche, kishilik hoquq mesilisi amérika - xitay istratégiyilik söhbitide tilgha élinipla ötüp kétidighan omumi xaraktérlik mesile iken. Bu emeldar, amérika terepning prézidént bush ötken ayda xitayni ziyaret qilghanda béyjing da'iriliri teripidin basturulghan siyasi öktichiler mesilisini yighinda otturigha qoyush pilani yoqliqini bildürgen.

Nuri türkel : amérika kishilik hoquq mesiliside xitaygha yüz xatire qilidu

Merkizi washin'gtondiki amérika Uyghur jem'iyitining re'isi nuri türkelning eskertishiche, amérika hökümiti köp hallarda xitay kishilik hoquq mesilisi toghrisida ashkare ipade bildürüshtin saqlinip, xitayning bu jehettiki sezgürlikige ehmiyet béridiken.

Xelq'ara kechürüm teshkilati, kishilik hoquqni közütüsh teshkilati qatarliq organlar, prézidént bush ötken ayda xitayni ziyaret qilishning aldi - keynide siyasi köz qarishi oxshash bolmighan nurghun kishilerning béyjing hökümiti teripidin qolgha élin'ghanliqini yaki nezerbend qilin'ghanliqini xewer qilghan.

Xelq'ara kishilik hoquqni közütüsh teshkilatining eskertishiche, prézidént bush kishilik hoquq mesilisining özi üchün intayin jiddi mesile ikenlikini tekitlep, xitayni ziyaret qiliwatqan bir chaghda béyjing da'irilirining öktichilerni tutqun qilish herikiti uninggha qilin'ghan hörmetsizlik iken. (Erkin)