Stalinning oghli qandaq öldi? (2)

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Stalin sebdashliri bilen bille. Stalin with his comrades. Photo by RFA

Bügünki rusiye tarixchiliri stalinni 20 - esirdiki dunyawi meshhur shexsler ichidiki eng qorqunchluq diktator teriqiside, uning öz siyasiy menpe'etlirige yétish üchün milyonlighan ademlerning jénigha zamin bolghanliqi, uning höküm sürgen dewrining insaniyetning eng zulmetlik yilliri ikenlikini otturigha qoyushmaqta. Tarixchilar yene stalinning ötken esirning 30 - 40 - yillirida Uyghurlarning siyasiy teqdiri bilenmu oyniship, Uyghur siyasiy paji'esini keltürüp chiqarghanliqini tekitleshmekte.

Ene shu meshhur diktator dep qariliwatqan stalinning oghli yakof jugashiwéli 1941 - yili 7 - ayda, yeni sowét - gérman urushi partlap üch hepte ötkendin kéyin, gitlér qoshunlirigha esirge chüshken bolup, uning ölümining siri 60 yildin artuq waqittin buyan munazire qozghap, bu heqtiki köz qarashlar dawamliq yéngilinip kelmekte.

Stalinning oghli gitlér armiyisining teshwiqat mashinisigha xizmet qilmighan

Gérmaniye tarixchisi eléksinning tekshürüshliridin qarighanda, yakof jugashiwéli esirge chüshkendin kéyin, gitlér gérmaniyisining teshwiqat orunliri türlük usul bilen uni sowét ittipaqi we stalin'gha qarshi teshwiqat qilishqa salmaqchi bolghan, hetta uning gérmaniye ofitséri bilen söhbetlishiwatqan süriti bésilghan "mundaq dangliq sowét ofitséri we qizil armiye qomandanining teslim bolghanliqi gérmaniye armiyisige qarshiliq körsitishning héchqandaq ehmiyitining yoqliqini körsitidu " dégen xetler yézilghan teshwiqat matériyali we uning yene, dadisi stalin'gha öz qelimi bilen yazghan " dada méning ehwalim yaxshi, obdan kütiwélinishqa érishtim" dégen xéti tarqitilghan.

Gérmaniye armiyisi yene sowét eskerlirini teslim bolushqa ündep, " silerning eng aliy dahinglarning oghli teslim boldi, siler néme üchün ehmiyetsiz qurban bérisiler" dep yazghan teshwiqatlirini tarqatqan.

Biraq, bashqa tekshürüsh xulasilirida gérmaniye organlirining yakof jugashiwélini özliri bilen hemkarlishishqa qistighan bolsimu, lékin netije qazinalmighandin kéyin uni qorqunchluq we acharchiliq qaplighan esirler lagérigha ewetkenliki körstilidu.

Deslepki tekshürüshlerde yene yakof jugashiwélining esirler lagérida in'glizlar bilen urushup qélip özini öltürüwalghanliqmu otturigha qoyulghan. Yekünde éytilishiche, yakof jugashiwéli turghan esirler lagérida da'im en'giliye esirliri bilen sowét ittipaqi esirliri arisida toqunush bolup turghan.

Ruslar en'gliyiliklerni némislarning aldida diqqette turdi dep eyiblep, ularni "toxu yürekler" dep atighanliqi üchün bir küni yakof jigashiwéli töt en'giliye ofitséri bilen urushup qalghan.

Ölüshtin bir kün ilgiri u yene bir en'giliye ofitséri bilen urushup qalghan bolup, bu uninggha nahayiti küchlük tesir qilghan, mana mushundaq türlük ehwallar tüpeylidin kélip chiqqan azablinish we ümidsizlinish uning özini öltürüwélishini keltürüp chiqarghan.

Stalin oghlini gérmaniye générali bilen tégishishni ret qilghan

1943 - Yili, stalin'grad urushida némislar meghlup bolup, gérmaniye générali pawli'us 90 ming eskiri bilen sowét armiyisige teslim bolghanda gitlér général pawli'usni stalinning oghli bilen tégishish teklipini otturigha qoyghan. Emma, stalin gitlérge " men généralni bir eskerge tégishmeymen" dégen jawabni bérip, ret qilghandin kéyin gérmaniye terep bu xewerni yakof jugashiwéligha yetküzgen, dadisining özini qutuldurmighanliq xewiri uninggha ümidsizlik élip kelgen hem zor zerbe bolghan.

Uning bilen bir lagérida yatqanlar uning öz kélechikidin ümid üzüp, da'im tamaq yéyishni ret qilghanliqidin guwahliq bergen. Urush mezgilide yene stalin " urush esirliri bolmaydu, peqet xa'inlarla bolidu" dégen sözini élan qilip, gérmaniye armiyisige esirge chüshken sowét ittipaqi herbiy xadimlirini weten xa'inliri katigoriyisige kirgüzgen, netijide esirler lagérliridin qéchip kelgen nurghunlighan sowét jengchi - ofitsérliri sowét bixeterlik organliri teripidin "satqin", " xa'in", " fashistlarning jasusliri" dégendek betnamlar bilen ölümge höküm qilin'ghan we yaki jazalash etretlirige ewetilgen. Bu xewer stalinning oghli yakof jugashiwéligha tesir qilmay qalmighan.

Omumen, stalin urushning ghelibisini qolgha keltürüsh üchün öz oghlining hayatidin waz kechken

Eng yéngi yekün- yakof jugashiwéli katén qirghinchiliqi sewebidin özini olturuwalghan.

Tarixchi eléksin yéqinda özining stalinning oghlining ölüm siri heqqidiki ispatlarni tekshürüsh jeryanida érishken eng yéngi netijisini élan qilip, özining yuqirida qeyt qilin'ghan yekünlirige özgertish kirgüzdi.

Tarixchi eléksin, stalinning oghli yakof jugashiwélining heqiqeten özini öltürüwalghanliqini, emma, buning sewebining burun éytilghandin bashqiche ikenlikini yeni yakofning dadisi stalinning poleklerge yüzsizliq qilip, ularni katén ormanliqida qirghin qilghanliqigha chidimay özini öltürüwalghanliqini otturigha qoydi.

Uning tekshürüshiche, yakof jugashiwéli esirler lagérida köpligen polshaliq esirler bilen tonushup, ular bilen dost bolghan. Hetta, ular bilen birlikte ikki qétim lagérdin qéchishqa urun'ghan bolsimu, lékin meghlup bolghan. U, 1943 - yili gérmaniye gézitliridin stalinning 1940 - yili katén ormanliqida 20 minggha yéqin polsha jengchi - ofitsérini qirghin qilghanliqini bilgen. Netijide, yakof jugashiwéli dadisi stalinning bu rezil qilmishidin échinip, sarang bolush derijisige yetken hemde axirida özini öltürüwélish yolini tallighan.(Ümidwar)