Булғанған су уйғур елидә 5 милйондин көп кишигә тәһдит болмақта


2005.12.05

Уйғур елидә суниң булғиниши хелидин бери мәвҗут боливатқан бир мәсилә болуп, булғанған суларни узун мәзгил истимал қилиш нәтиҗисидә келип чиққан һәр хил кесәлликләр бизгә ят әмәс.

Аптоном районлуқ су ишлири назаритиниң йеқинда чиқарған бир тәкшүрүш доклатиға қариғанда, уйғур елидики йеза нопуси ичидә тәхминән 6 милйонға йеқин кишиниң ичиватқан сүйи һазирғичә бихәтәр әмәс икән. Суниң булғинишини кәлтүрүп чиқириватқан асаслиқ амиллар болса, суда фтор тәркибиниң өлчәмдин юқири болуши вә санаәттики керәксиз су, шәһәр турмушидики паскина суниң чиқирилиши вә деһқанчилиқ дорилири һәм химийиви оғутниң үзлүксиз ишлитилиши қатарлиқлар болған. Мушу сәвәбләрдин йезилардики су мәнбийи булғинип, оңайла кезик шуниңдәк холера қатарлиқ юқумлуқ кесәлликләрни кәлтүрүп чиқармақта.

Турба сүйиниң сүпити барғансери начарлашмақта

Уйғур ели ақсу вилайитиниң мәлум бир йезисидики исмини ашкарилашни халимиған бир уйғур киши бу һәқтә зияритимизни қобул қилип, бу йәрдики туруба сулириниң йеқинқи бир-икки йилдин буян техиму начарлап кәткәнликини ейтти.

Бу кишиниң ейтишичә, туруба сулириниң сүпити начар болуп, истимал қилғили болмиғачқа у өз алдиға қудуқ колап су елишқа мәҗбур болған. Америкида турушлуқ тиббий пәнләр доктори мәмәтимин әпәнди бу һәқтә тохтилип, суниң булғиниши асаслиқи тәбиий булғиниш вә кишиләр тәрипидин булғиниш дәп икки хил шәкилдә көрүлидиғанлиқини билдүрди.

Су ишлири назаритиниң доклатида йәнә, булғанған сулардин фторлуқ су, юқири арсинлиқ су вә тузлуқ суларни узун муддәт ичкәндә сөңәк шалаңлишиш вә терә раки кесәлликлирини кәлтүрүп чиқириштин сирт, чишниму сағартиветиш әһвалини пәйда қилидикән. Зияритимизни қобул қилған ақсу вилайитиниң ават наһийисидики бир ханим бизгә, улар турушлуқ бу районда чиши сериқ кишиләрниң наһайити көпликини ейтти.

Кишиләр өзлири ичиватқан суниң сүпәтсиз икәнликини билмәйду

Гәрчә бу районларда суниң булғиниши бир қәдәр еғир болсиму, бу йәрдики аһалиләрниң көпинчиси буниңдин хәвәрсиз болған. Улар булғанған суниң қандақ кесәлликләрни кәлтүрүп чиқиридиғанлиқи һәтта фторлуқ суниң чишниң сарғийип қелишиға сәвәб болған амил икәнликиниму билмәйдикән.

Биз телефон қилған аһалиләрдин игилишимизчә, бу районда су кәмчиллик мәсилиси йәнила мәвҗут болғачқа, улар пәқәт су берилгәнгә мәмнун болуп, суниң сүпитигә анчә суал қоюшмайдикән.

Су ишлири идарисиниң доклатиға қариғанда, уйғур елидә һазир бир қисим районларда пәсил характерлик су кәмчил болса, йәнә бир қисим районларда килиматниң өзгириши чоң болуп, қурғақчилиқ еғир болған. Униң үстигә су билән тәминләш муәссәсилири аддий, вә ишләпчиқириш һәм турмушта ишлитидиған су миқдари зор һәҗимдә ашқанлиқтин, бир қисим районлардики йезиларда турмушта ишлитидиған су еғир дәриҗидә кәмчил болмақта.

Нөвәттә уйғур елидики йеза нопуси су булғиниш вә суниң йетишмәслигидәк чоң су мәсилисигә дуч кәлмәктә. Хитай һөкүмитиниң 2003 ‏- йилидики статистикисиға қариғанда, уйғур елидә уйғурларниң нопуси 8 милйон 823 миң болуп, буниң тәхминән 70% и йеза аһалисидур. (Пәридә)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.