Su mesilisi qazaqistan we ottura asiya döletliri arisida talash-tartish tughdurmaqta

Shu jümlidin ottura asiyada qurulghan bir qatar memliketler öz-ara siyasiy, iqtisadiy, medeniy munasiwetlerni qayta ornatti. Elwette, bu jeryanda ular arisida bezi mesililerni birliship hel qilish wezipisimu peyda bolghan idi. Eyne shularning biri memliketler ara ötidighan deryalarning teqdiri, yeni hayat-tirikchilik üchün zerür bolghan su mesilisidur.

Mezkur mesile pütünley merkiziy asiya rayoni üchün muhim bolup, chong deryalarning barliqi dégüdek memliketler chégrilirini késip ötidu. Qazaqistan “Xabar” agéntliqining melumatlirigha qarighanda, ötken ayda en'gliye paytexti london'gha jaylashqan  jughrapiye bash jem'iyitide mezkur mesilining kün tertipke qoyulushi uning heqiqetenmu köpchilikni teshwishlendüridighanliqi, bu mesilige bolupmu qazaqistanning chong étibar bériwatqanliqi ilgiri sürülgen idi.
Yéqinda “Séntr asiya” tor gézitida élan qilin'ghan “Asiya nywis: merkiziy asiyada su menbeliri sewebidin urush chiqish xewpi ösmekte” namliq maqalide ottura asiya memliketliri arisida su mesilisining intayin jiddiy ikenliki otturigha qoyulghan. Maqalide éytilishiche, qazaqistan qirghizistandin köprek su élishni közlimekte iken, emdi özbekistan bolsa tajikistanda gidro'éléktir istansiyisining sélinishigha tosqunluq qilmaqta tiken. Uningda mundaq déyilgen: “Merkiziy asiyada su bilen teminlesh mesilisi mewjut. Birer kélishimsiz, bu qarshiliq toqunushqa aylinip kétishi mumkin.

Bishkekte ötken muzakirilerdin kéyin qazaq we qirghiz emeldarliri otturisida qirghizistandin qoshumche su yetküzüsh heqqide qazaqistanning telipi boyiche kélishimni qolgha keltürüsh mumkin bolmighan. Shu arida, qattiq qurghaqchiliq özbék we qazaq férmichilirining kün körüsh mumkinchilikliridin mehrum bolushidek xewpni tughdurmaqta.” maqalide shundaqla ikki terep bir kélishimge kelgen teqdiride qirghizistanning  toqtoghul su ambiridin qazaqistan üchün su qoyup bérilishi mumkinliki, merkiziy asiyaning bir qeder qurghaqchiliq rayoni ikenliki,  su menbelirining tekshi bölünmigenliki éytilghan. Uningda qirghizistan we tajikistanning sugha bay ikenliki, emma tebi'iy qézilmilarning bu memliketlerde tamamen yoqluqi, shu sewebtinla ularning özlirige hajet bolghan nersilerning ornigha özbekistan'gha, qazaqistan'gha we türkmenistan'gha su yetküzüp bérishni közlewetqanliqi ilgiri sürülgen. Lékin su éqimidin töwen'ge qarap jaylashqan memliketler bu idiyidin bash tartip, ular suning özlirige tégishlik ikenlikini erz qilip, tajikistan we qirghizistanning gidro éléktr istansiyisi sélish pilanlirigha qarshi chiqmaqta iken.

Mezkur maqalide körsitigen melumatlargha qarighanda, tajikistanning waxsh deryasi boyida “Rogun” éléktr istansiyisining sélinishi bilen u, dunyadiki eng égiz istansa bolmaqchi. Özbekistan bolsa mezkur istansa sélin'ghan teqdiride, özining su menbeliri üstidiki nazaritini yoqitip qoyidighanliqidin ensirimekte. Shuning üchün  u tajikistanning su tosmisi sélish  arqiliq muhitqa ziyan yetküzidighanliqini tekitlep, xelq'ara jama'etchilikni buninggha  chare qollinishqa chaqirmaqta iken.

Shundaqla, tajikistan öz nöwitide özbekistanni tajik ékisportini, shu jümlidin tawar poyizlirini ötküzmey chégrida tutup turghanliqini eyiblimekte, shuning bilen bir qatarda özbekistan tajikistan'gha gaz chiqirishni qisqartqan hem türkmenistandin kéliwatqan éléktr énérgiyisini toxtatqan, terepler arisidiki mundaq toqunushlarni toxtitish üchün bu mesile boyiche birer kélishimni qolgha keltürüsh hajet, déyilgen maqalide.