Shwétsiye parlamént ezasi anéli'é énakson xanim Uyghurlarning kishilik hoquqigha yéqindin köngül bölmekte

• Ixtiyari muxbirimiz yalqunning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Rabiye qadir xanim 2005 – yili 12 – öktebir küni shwétsiyidiki ziyariti jeryanida parlamént ezasi anéli'é énakson xanim bilen bille. RFA/Yalqun

Uyghur kishlik hoquq dewasining bayraqdari rabiye qadir xanimning bu yilliq nobél tinchliq mukapatigha namzat qilinip körsitilishi, Uyghurlarni hayajan'gha salghan bolsa xitay hökümitining ghezipini qozghidi.

Rabiye qadir xanimning bu yilliq nobil mukapatining namzati qilinip körsitilgenliki xewiri düshenbe küni ashkarilan'ghan bolup, bu xewerni rabiye qadir xanimni nobil mukapatigha namzat qilip körsetken shwétsiye parlaméntining xristi'an démokratlar partiyisidin bolghan ezasi anéli'é énakson xanim jakarlighan. Xristiyan démokratlar partiyisi shwétsiye parlaméntidiki yette partiyining biri bolup, shwétsiye parlaméntidiki 349 orunning 33 ni igiligen. Parlaménttiki adem sani jehette 4 - orundiki partiye hésablinidu. Xristi'an démokratlar partiyisi 1964 - yili qurulghan bolup, 1991 - yili tunji qétim shwétsiye parlaméntigha kirish salahiyitige érishken.

Anéli'é énakson xanim shwétsiyining yötéboriy shehridin bolup 2000 - yildin bashlap xristi'an démokratlar partiyisige wakaliten parlaméntta olturush sheripige érishken. Annéli'é énakson xanimning shexsi tor bétidin melum bolushiche rabiye qadir xanimni 2005 – yili 12 - öktebir küni nobil mukapatining namzatliqqigha körsetken bolup, u namzat qilip körsitish xétige mundaq dep yazghan:

Bu yerde kéler yilliq nobél tinchliq mukapatigha eng muwapiq bir adem bar, u bolsimu rabiye qadirdur. U xitay türmiside 6 yil yétip yéngila azat boldi. U hazir mining, yeni anéli'é énaksonning teklipim bilen shwétsiyini ziyaret qiliwatidu. U yighilishta özining hayatini, Uyghurlarning ehwalini, türmidiki ishlarni sözlep berdi. U xitayning gherbige jaylashqan shinjang Uyghur aptonom rayoni, dep atalghan yerning kishlik hoquq, erkinlik, jinayi jaza ehwallirini bayan qildi. Rabiye qadirning ehwalila Uyghurlarning kishlik hoquq ehwalining qandaqliqini, xitay hökümitining xelq'araliq kishlik hoquq ehdinamilirigha qandaq ri'aye qiliwatqanliqining tipik bir misali, bu nuqtida shwétsiyini öz ichige alghan xelq'ara jem'iyet xitaygha qarita choqum küchlük bir siyaset qollinishi kérek".

Annali'é énakson shwétsiye parlaméntidiki Uyghur mesilisige birdin- bir köngül bölüwatqan we Uyghur mesilisini shwétsiye parlaméntida küchep teshwiq qiliwatqan ayaldur. Uning Uyghurlar üchün qiliwatqan xizmetliri peqet bula emes. U ilgirimu Uyghur mesilisi heqqide teklip lahiyisi yézip shwétsiye parlaméntigha sun'ghan idi. U 2005 -séntebir aylirida gu'antanamodiki bigunah Uyghur tutqunlargha shwétsiye hökümitining panaliq birish mesilisi we rabiye qadir xanimini kéler yilliq nobél tinchliq mukapatigha namzat qilip körsitish mesilisi heqqide teklip lahiyisi yézip parlaméntqa yollighan idi. 2005 - Yili 10-ayda rabiye qadir xanimni shwétsiyege teklip qilip, shwétsiye parlaméntida qobul qilghan we parlamént binasida Uyghur mesilisi boyiche rabiye qadir xanim üchün muxbirlarni kütiwélish uyushturup bergen idi.

Bu yil rabiye qadir perzentliri xitay hökümiti teripidin tutqin qilin'ghandin kiyin annali'é énakson xanim 6 - ayning 12 - küni shwétsiyining yéngidin teyinlen'gen tashqi ishlar ministiri yan éliyasson'gha xet yézip, shwétsiye hökümitining xitay hökümiti teripidin sewebsiz tutqun qilin'ghan rabiye qadir perzentlirining quyup bérilishi üchün qandaq xizmetlerni qilmaqchi boliwatqanliqini sorighan we xitay hökümitige qarita bu mesilide shwétsiye hökümitining bésim ishlitishi kéreklikini tekitligen idi.

Annali'é énakson xanim yéqinda shwétsiye Uyghur komitétigha bildürüshiche, eger u bu qétim shwétsiyide 17 - séntebir küni élip bérilidighan parlamént saylimida parlaméntidiki ornini saqlap qalalisa Uyghurlar üchün téximu köp ishlarni qilish arzusining barliqini ipadiligen. (Yalqun)