Teywen "jungxu'a min'go" chilarni haman qoghlap chiqiridu

Teywenning sabiq prézidénti li déngxuy amérikidiki 13 ziyaritini ayaqlashturup teywen'ge qaytqanda qollighuchilirining qizghin qarshi élishigha érishti. AFP

Teywenning sabiq prézidénti li déngxuy ependi "teywen démokratik fond" jem'iyitining teklip qilishi bilen 10 - ayning 13 - künidin 24 - künigiche amérikida 11 kün ziyarette bolghan.

Gézit yüzidiki xewer we tehlillerdin qarighanda, uning bu qétimqi amérika ziyariti jiddiy riqabet ichide dawamlashqan. Li déngxuy ependi nyu-york, washin'gton, los anjilis qatarliq sheherlerde nahayiti erkin pikir bayan qilghan. Uning "jungxu'a min'go" dégen dölet heqqide yürgüzgen tehlil we bayanliri jem'iyette nahayiti chungqur tesir peyda qilghan.

Li déngxuyning ziyaritige qarashlar

Li déngxuy ependining bu qétimqi amérika ziyaritini bezi metbu'atlar "démokratiye üchün ziyaret" dep atighan bolsa, yene bezi metbu'atlar "teywenning musteqilliqi üchün ziyaret" dep atighan. Biterepchiler bolsa "shexsiy ziyaret" dep atighan. Bir qisim kishiler uni alqishlisa, yene bir qisim kishiler uninggha qarshi turghan. Xitay hökümiti bolsa bashtin - ayaqqiche amérika bilen sözlishish, naraziliq bildürüsh yaki namayish oyushturup qarshi turush arqiliq li déngxuyning pa'aliyetlirini tosushqa tirishqan bolsimu, emma amalsiz qalghan.

Merkizi agéntliqining bayan qilishiche, 10 - ayning 16 - küni nyu-york shehiridiki muhajirlar li déngxuy ependige chay bergende , li déngxuy ependi nutuq sözlep, özining 1951 - yili amérikining washin'gton shehirige kélip oqughandin buyanqi 50 nechche yilliq kechürmishlirini we özige eng chongqur tesir qilghan weqelerni eslep ötken.

Uning bayan qilishiche, li déngxuyning ata - bowisi fujendin teywen'ge kelgen bolsimu, emma fujenni tughulghan yéri, teywenni bolsa öz yurti dep étirap qilghan. Bu xuddi amérikining sabiq prézidéntliridin biri bolghan kénnidi ependining ata - bowisi irlandiyelik bolsimu, emma u ata makanini körgili barghanda yenila özini amérikiliq déginige oxshaydu.

"Jungxu'a min'go" chilar haman qoghlap chiqirilidu

Li déngxuy ependi xitayda tüzülgen "bölönüshke qarshi turush qanuni" dégen qanun heqqide toxtalghanda, bu qanun birinchidin, quruqluq bilen teywenning bölünme haliti ichki urushning dawami, ikkinchidin, teywen ezeldin xitayning zémini, dégen ikki éghiz sözge asasen tüzülgen. Emeliyette bundaq pakit mewjut emes. Ichki urush 1949 - yilidila toxtighan, uning dawami nediken? teywen xitayning zémini emes, manju sulaliside dewridimu uninggha tewe bolmighan, dégen.

Li déngxuy ependi "jungxu'a min'go" dégen dölet heqqide toxtalghanda, "jongxu'a min'go" dégen dölet 1949 -yilidin kéyin mewjut emes, birkim téxiche bar dése, hetta tashqi mongghuliyinimu öz ichige alghan xéritisi bar bu döletni kim tépip béreleydu? eger kommunist partiye bilen gomindangnng burunqi hemkarliqini yene yolgha qoyimen dése, 'jungxu'a min'go' ni tépip, shu dölette qilsun, mushu yolni yene dawamlashturimen dégüchilerni teywenlikler xalighan bir küni qoghlap chiqiridu" dégen.

Li déngxuy ependi yene " teywenlikler hazir tartiwatqan rohi azabni teywenning normal döletlik ornini burunla jakarlimay jim turghanliq keltürüp chiqarghan" dep hazirqi teywen hökümitini qamchilighan.

Li déngxuy ependi amérikini ziyaret qiliwatqan mezgilde, béyjingdiki birleshme uniwérsitéti teywen tetqiqat ornining bashliqi shü ependi "birleshme géziti" ning ziyaritini qobul qilip, chong quruqluqta "teywenni qayturup élish" dégen mezmun boyiche 60 yilliq tarixni eslesh pa'aliyetliri izchil dawamlashqanliqini, bu pa'aliyetning burunqi yillargha qarighanda téximu daghdughiliq élip bérilghanliqni teswirligen.

Béyjingdiki büyük xelq sariyida "teywenning qayturup élin'ghanliqining 60 yilliqini xatirilesh yighini" échilghan. Chet'ellerdiki xitay muhajirlirigha teywen heqqide siyasiy teshwiqat élip bérish üchün xitay dölet muziyida "teywenlik qérindashlarning yapon'gha qarshi urush körgezmisi" namliq körgezme teyyarlan'ghan. "Tarixni untup qalmasliq kérek - teywenning qayturup élin'ghanliqining 60 yilliqni xatirileyli" namliq kino filimi teyyarlan'ghan.

Chet'el mebleghliri xitay kompartiyisining xelqni qul qilishigha yardem qiliwatidu

"Merkizi agéntliqi" ning bayan qilishiche, li déngxuy ependi amérikining los anjilis shehride nutuq sözligende "xitay kommunist hökümiti xelqni qul qilish arqiliq iqtisadni tereqqi qildurup, buning bilen birxil saxta bayashatliq körünishi peyda qiliwatidu. Shuning bilen bir waqitta yene chet'ellerdin meblegh kirgüzüp, shu mebleghdin paydilinip iqtisadiy, herbiy, pen - téxnika sistémisi tiklep, xelqni qul qilishni kücheytiwatidu. Démokratik döletlerning meblighi xitaygha kirgensiri, xitayda kommunist partiye shunche küchlinip xelqni téximu bek qul qiliwatidu. Dunyaning xitayni tinch özgertishi téximu qéyinlishiwatidu. Shuning üchün démokratik döletler we kapital igiliri xitayni tiz chüshünüp, xitaygha meblegh sélishni toxtitishi lazim" dégen.

Li déng xuy ependi gherb ellirige qarita "burun sowét ittipaqi kishilik hoquqni depsende qilip, xoshna döletlerge tehdit salghanda uni chekleydighan tedbir qollan'ghan idi. Hazir xitaymu shuninggha oxshash kishilik hoquqni depsende qilip, xoshna döletlerge tehdit salsa, néme üchün uni cheklimeydiken? kommunist xitay hökümitining "xitayche" dégen wiwiskini ésiwalghan tüzümlirige hergiz yol qoymasliq kérek. Démokratik döletler pütün yer shari xaraktérliq we rayon xaraktérliq birlik tüzüp, xitayning ichki jehette xelqqe zulum salidighan, tashqi jehette bashqa ellerge tajawuz qilidighan tüzümige birlikte taqabil türüshimiz lazim" dep teshebbus qilghan. (Weli)