Xelq'ara tamaka chekmeslik küni


2006.05.31

Hemmimizge ayanki, tamaka nurghun késelning kélip chiqishidiki muhim seweblerning biri bolup hésablinidu. Munasiwetlik melumatlargha qarighanda, 2030 ‏- yiligha barghanda, tamaka chékish sewebidin her xil késellikke giriptar bolup hayatidin ayrilidighanlarning sani 10 milyon'gha yétidighan bolup, ularning ichide 7 milyoni tereqqi qiliwatqan döletlerdiki kishiler iken.

Melumatlargha qarighanda, hazir dunyada her küni 15 milyard tal tamaka chékilidiken. Bu texminen pütün dunyadiki her bir kishi künige orta hésab bilen 2 yérim tal tamaka chekken bilen barawer iken. Dunya sehiye teshkilati teripidin bérilgen eng yéngi melumatlarda körsitilishiche, hazir dunyada texminen 1 milyard 300 milyon adem tamaka chékidighan bolup, bu pütün dunyadiki 15 yashtin yuqiri nopusning 33% ni teshkil qilidiken.

Xitayda tamaka chekküchiler yash jehette barghanséri töwenlishishke qarap mangghan

Xitay sehiye ministirliqining yéqinda élan qilghan sanliq melumatida körsitilishiche, hazir xitayda tamaka chékidighanlar sani 350 milyondin ashqan bolup, ularning arisida, yéshi 15 yashtin yuqirilar 36% ni igiligen. Mezkur melumatta yene, hazir xitayda her yili tamaka chekkenliktin öliwatqanlarning sani 1 milyon etrapida ikenliki shundaqla 2020 ‏- yiligha barghanda, xitayda her yili az dégende 2 milyon kishi tamaka chekkenliktin ölidighanliqi perz qilin'ghan.

Xitay agéntliqi teripidin bériliwatqan xewerlerdin melum bolushiche, xitaydiki tamaka chekküchiler yash jehette barghanséri töwenlishishke qarap mangghan bolup, 15 ‏yashtin 24 yashqiche bolghan tamaka chekküchilerning nisbiti barghanséri yuqirilap mangghan. Bularning arisida, ziyaliylar köp sanni igiligen bolup, doxtur we oqutquchilarning tamaka chékish nisbiti 50% tin éship ketken. Xitay dunya boyiche er doxturlar tamaka chékish nisbiti eng yuqiri bolghan döletlerning biri bolup hésablinidiken shundaqla xitayda sétiliwatqan tamaka dunyada istimal qiliniwatqan tamakining 3 tin bir qismini igileydiken.

Uyghur élide chékimlikke bérilish éghir

Munasiwetlik xewerlerge qarighanda, hazir Uyghur élide 6 milyon etirapidiki kishiler tamaka chékidighan bolup, ular Uyghur élidiki nopusning 30% din artuqini igileydiken shundaqla tamaka chékidighanlarning nisbiti xitay boyiche aldinqi orunda turidiken. Bolupmu yétiliwatqan balilar arisida, tamaka chékidighanlarning sani barghanséri köpiyishke bashlighan. Hemde bir qisim yashlar adettiki tamakidin zeherlik chékimlik chékishke ötken.

Yéqinda amérikigha kelgen ismini melum qilishni xalimighan bir yash özining ilgiri tamakigha intayin bérilgenlikini lékin amérikigha kélip etraptiki muhitning tesiridin tamakining intayin ziyanliq ikenlikini tonup yetkenlikini shundaqla uni üzül - késil tashlashqa tirishiwatqanliqini éytti.

Ziyaritimizni qobul qilghan bu yash yigit yene hazir ürümchidiki Uyghur yashlirining peqet adettiki tamakila emes belki xéro'in yeni aq tamakighimu bérilip kétiwatqanliqini melum qilip, özining bu xil halettin intayin endishe qilidighanliqini bildürdi.

Uyghur élidin bérilgen xewerlerde körsitilishiche, mezkur rayondiki tamaka chekküchiler sanining köpiyishi bilen bir waqitta, yilida 7 milyard 157 milyon yü'en yeni texminen900 milyon dollar tamaka chékishke serp qilinidiken, shundaqla tamaka chekküchiler arisida peyda boluwatqan türlük asta xaraktérlik késeller türi barghanséri köpiyishke bashlighan. (Méhriban)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.