2007 - Yil 5 - ayning 31 - küni dunyaning tamakidin xali küni


2007.05.31

Smoke-Result-200.jpg
Hidistanda tamakigha qarshi pa'aliyet. World No Tobacco day in Mumbai, 31 May 2007 / AFP PHOTO/ Indranil MUKHERJEE

Birleshken döletler teshkilatining teshebbusi buyiche, bügün 2007 ‏- yil 5 ‏- ayning 31 ‏- küni dunyaning tamakidin xali küni. Mushu künde, dunya sehiye teshkilati pütün dunyadiki hemme döletni ashxana, qawaq, soda sariyi qatarliqlarni öz ichige alghan imaret ichidiki ammiwiy sorunlar we ish orunlirida tamaka chékishni chekleshke chaqirdi.

Shu munasiwet bilen, xelq'aradiki her qaysi uchur wastiliri pütün dunya xelqige tamaka we zeherlik chékimlik heqqidiki menpe'etlik uchurlarni teqdim qildi. Bu uchurlar ichide, birleshken döletler teshkilatining zeherlik chékimlik jinayetlirini tekshürüsh bashqarmisi dunyada zeherlik chékimlik mehsulatliri ishlepchiridighan 'yéngi altun üch burjek' peyda boldi, dep körsetkenliki we hindunéziyide mexpiy zeherlik chékimlik zawuti qurghan jinayetchilerning jazalan'ghanliqi heqqidiki uchurlar alahide orunni igelleydu.

Tamaka chekleshning ilmiy asaslirini ret qilip bolmaydu

Tamaka chekleshning ilmiy asaslirini ret qilip bolmaydu. Dunya sehiye teshkilati élan qilghan matériyallarda bayan qilinishiche, tamaka isining terkibide 4 ming xildin artuq xémiyilik madda bar. Buning 50 nechche xili biwaste rak peyda qilghuchi madda.

Adettiki ehwalda, uzun muddet tamaka isi bar muhitta yashighan kishiler asanla yürek, qan tomur we nepes yolliri késelliklirige giriptar bolidu.

Jenwede élan qilin'ghan statistika melumatlirigha qarighanda, yawropada her yili az dégende 200 ming xizmetchi chékilgen tamakining isida zeherlinip peyda bolghan késellikler bilen ölüp kétidu.

Pütün dunyadiki tamaka benggilirining üchten bir qismi xitayda

SmokeHand-150.jpg
Tamaka qalduqliri qutisi ashtray, 31 May 2007, in Strasbourg, eastern France / AFP PHOTO FREDERICK FLORIN

Xitay hökümiti 2006 ‏- yili élan qilghan tamaka we salametlik heqqidiki doklatta, xitayda her küni texminen 350 milyon adem tamaka chékidighanliqi؛ pütün dunyadiki tamaka mehsulatining üchten bir qismi xitayda sétilidighanliqi؛ her küni 9 yüz milyon adem tamaka isigha duch kélidighanliqi؛ her yili texminen bir milyon ademning tamaka isida zeherlinip giriptar bolghan késellikler bilen ölüp kétiwatqanliqi, ularning % 80 i bashqilar chekken tamakining isida zeherlen'gen kishiler ikenliki؛ 1980 ‏- yillargha sélishturghanda, xitayda hazirqi tamaka benggiliri 22 yashliqlardin 19 yashliqlarghiche kéngeygenliki؛ hetta 150 métir etrapida bir tamaka satidighan dukan bar bashlan'ghuch mektepler % 25 ni teshkil qilidighanliqi qatarliqlar bayan qilin'ghan idi.

Birleshken döletler teshkilati dunyada 'yéngi altun üch burjek' peyda bolghanliqini körsetti

Birleshken döletler teshkilatining zeherlik chékimlik jinayetlirini tekshürüsh bashqarmisi, hazir dunyada zeherlik chékimlik mehsulatliri ishlepchiridighan 'yéngi altun üch burjek' peyda bolghanliqini körsetti. Burun tayland, bérma chégrisidiki melum bir rayon epyun ishlepchiqirilidighan altun üch burjek' dep atilatti.

Hazir afghanistanda ishlepchiqiriliwatqan epyun mehsulatliri pütün dunyadiki epyun mehsulatining % 90 pirsentini teshkil qilidu. Afghanistanda qanunsiz ishlepchiqirilghan epyun mehsulatliri pakistan, iran arqiliq bashqa döletlerge sétilidighan 'soda yoli' hazir dunya buyiche eng chong zeherlik chékimlik etkeschilik yoli bolup qaldi.

Birleshken döletler teshkilati xadimlirining bayan qilinishiche, yéqinqi bir nechche yil ichide, chégrida zeherlik chékimlik etkeschiliri bilen yüz bergen qoralliq toqunushta hayatidin ayrilghan iran saqchilirining sanila 3500 ge yetken.

Bügün hindunéziyide mexpiy zeherlik chékimlik zawuti qurghan besh neper xitay jinayetchi ölüm jazasigha höküm qilindi

Smoke-200.jpg
Sudan baliliri tamakigha qarshi pa'aliyette. No-Smoking Day in Khartoum airport, 31 May 2007 / AFP PHOTO/ISAM AL-HAJ

Bügün élan qilin'ghan yene bir muhim xewer shuki, hindunéziyide mexpiy zeherlik chékimlik zawuti qurghan besh neper xitay jinayetchi ölüm jazasigha höküm qilin'ghan. B b s ning xewer qilishiche, bu mexpiy zeherlik chékimlik zawutini qurush üchün meblegh salghan besh neper xitaydin bashqa yene, bu mexpiy zawutni téxnika bilen teminligen bir neper fransiyilik we bir neper gollandiyilikkimu ölüm jazasi höküm qilin'ghan.

Hindonéziye teptish xadimlirining éytishiche, bultur 11‏- ayda jakarta shehirining gherbi teripide charlash élip bérilghanda, bir noqtidinla 100 kilogram 'muz' dep atilidighan xémiyilik birikme enfitamin' tablitkisi musadire qilin'ghan. Kanada saqchi organlirining bayan qilishiche, neshshe hélimu dunyada qanunsiz zeherlik chékimliklerning bir xili dep hésablansimu, emma hazir enfitamin tablitkisi we 'gildingbash kumulichi' dep atilidighan éstasy kumulichi' etkeschiliki téximu bek ewj alghan.

359 ‏- Bérigadining epyun térish en'enisi

Bügün 'gugul tor béti' din tépilghan zeherlik chékimlik heqqidiki uchurlargha qarighanda, xitay kommunist partiyisi 1941 ‏- yilidin 44 ‏- yilighiche yen'ende epyun térip zeherlik chékimlik tijariti bilen shughullan'ghan.

Eyni waqitta epyun térighan asasi qoshun wang jén, wang inmawlarning 359 ‏- bérigadisi. Mawzédung bu xil tijaretni inqilabi epyun urushi' dep atighan. "Wang inmaw xatiriliri"de, bu xil tijarettin menpe'et körgen yen'en partiye mektipide turmush yaxshilinip, her wax tamaqta birnechche xil göshlük köktat qorumisi we shorpa, hetta xilmu-xil méwe teyyar ikenliki alahide teswirlen'gen. Bu qoshun epyun térish en'enisini shinjanggha élip barghan. (Weli)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.