Shangxeyde tunji bolup ottura mekteplerning "tarix" derslikige tüzitish kirgüzüsh bir yaxshi bashlinish

• Muxbirimiz welining bu heqtiki melumati
• Download story audio

" Xelq'ara awan'gart munbiri" gézitining 9 ‏- ayning 1 ‏- künidiki sanida bayan qilinishiche, shangxeyde ottura we toluq ottura mektep oqughuchiliri buyil yéngi mewsumde özlirining yéngi "tarix" derslik kitablirini échip waraqlap körüp, uni burunqi "tarix dersliki" kitablirigha sélishtursa, buningdiki özgirishlerge heyran qélishi mumkin. Chünki yéngidin tüzitilgen tarix" derslikide xitayning tarixtiki her qaysi sulaliliri we xitay kommunist partiyisining inqilab tarixi jehettiki mezmunlar qisqartilghan. Uning ornini iqtisadiy islahat, pen téxnika islahati, jem'iyet en'eniliri, yer sharilashturush emeliyetliri jehettiki bayanlar igiligen. Maqalide bayan qilinishiche, tüzitish kirgüzülgen yéngi ottura mektep "tarix" derslikide sotsiyalizm heqqidiki bayanlar qisqighine bir bapqa yighinchaqlan'ghan. 1979 ‏- Yili xitayda iqtisadiy islahat élip bérilishtin burunqi kommunizm inqilabi dewri peqet bir jümle söz bilen bayan qilip ötülgen. Uningdin kéyinki déng shawping dewri toghrisida asasen iqtisadiy islahat sözlen'gen. Shangxeyde tüzitish kirgüzülgen yéngi ottura mektep "tarix" derslikining eng muhim alahidiliki shuki, buningda xitayning qedimqi sulaliliri tarixidiki qatirisigha tizip bayan qilinidighan "abidiler" yoq. "Chin shixu'angning kitab köydürüp döletni birlikke keltürgenliki" mu muhim nuqta emes. Ottura we toluq ottura mektep oqughuchiliri bu yéngi mewsumde markisizm kitablirining shangxey shehiride alliqachan yighishturup qoyulghanliqini köridu.

Shangxeyde ottura we toluq ottura mekteplerde qollinilidighan "tarix" derslikining mezmunigha tüzitish kirgüzülgenliki heqqide "yüz yil ichide xitaygha kelgen balayi-apet" dégen kitabning aptori sün wén'gu'ang ependi bilen sherqiy shimaldiki erkin yazghuchi shi chéngrén ependi erkin asiya radi'osida mulahizilirini otturigha qoydi.

Buningdin ilgiriki "tarix" derslik kitablirigha bashtin axir kommunizm neziriyisi singdürülgen

Sün wén'gu'ang ependining mulahize qilishiche, buningdin ilgiriki "tarix" derslik kitablirigha bashtin axir kommunizm neziriyisi singdürülgen. Uningda pütünley maw bilen déng sözlinetti. Emeliyette buning hemmisi idi'ologiye mesilisi. Ottura mektebning derslik ktablirila emes , bashlan'ghuch mektepning derslik kitablirimu kommunistik partiyini yaki bir shexsni "uluq, shereplik, toghra" dep maxtaydighan sözler bilen tolghan. Hökümet mushundaq derslik kitab arqiliq oqughuchilarning méngisige mushu uqumni singdürüshnila meqset qilghan.

Burunqi "tarix" derslikini ögen'genler mijezi osalliship, süyiqestchi, zorawan bolup chiqidu

Shi chéngrén ependining mulahize qilishiche, ottura we toluq ottura mekteplerning "tarix" derslikide tarix eynen bayan qilinmaydu. Bundaq "tarix" derslikliri peqet rehbiri guruhlarning éhtiyajigha asasen tüzülgen. "Tarix" ni xalighanche "pedezlep-yasandurup" yaki burmilap chiqatti. Uningda zorawanliq jehettiki bayanlar, mesilen, déhqanlar qozghilingi heddidin ziyade köp. Emeliyette ularning köpinchisi bulangchi, qaraqchi banditlar, xelq ichide exlaqi jehettin bu kishilerni yaxshi körmeydu. Emma derslik kitabta bundaq kishilerni qehriman dep medhiyileydu. Bayan qilin'ghini qozghilangning heqiqiy jeryanimu emes, belki oydurup chiqqan pakitlar . Bundaq tarixni ögen'gen kishining mijezi osalliship, süyiqestchilikke, zorawanliqqa bérilidighan bolup chiqidu. Marksizmni iqtisadiy mesililerni tetqiq qilish nuqtisidin ixchamlap bayan qilsa bolidu, emma u pütün insaniyet tarixigha nahayiti chong balayi apet keltürgen neziriye.

Bu qétim rehbiriy guroh jem'iyetke az-tola yol qoydi déyishke bolidu

Sün ependining bayan qilishiche, mekteplerning "tarix" derslikliri yalghanchiliq we sepsete bilen tolup ketken. Hazir xitayda ziyaliylar buni téxi erkin tenqit qilalmaydu. Emma qarshiliq nahayiti küchlük. Bundaq ehwal astida, "tarix" derslikliridin kommunizm mezmunining zor derijide qisqartilghanliqini, bu qétim rehbiri guroh az -tola yol qoydi déyishke bolidu. Emma yol qoyush téxi yéterlik emes.

Kommunizmning pütün dunyagha nahayiti chong balay- apet keltürgenlikini sözlimey atlap ötüp ketse bolmaydu

Shi chéngrén ependining bayan qilishiche, hökümetning yol qoyushi téxi yéterlik emes, hazir ilimiy munazire téxiche cheklimige uchrawatidu. "Tarix" derslikide kommunizmning sowét ittipaqigha, xitaygha , kambodzhagha we pütün dunyagha nahayiti chong balay- apet keltürgenlikidin ibaret bundaq heqiqiy tarixni sözlimey atlap ötüp ketse bolmaydu.

Xelqning köz qarashlirini erkin otturigha qoyushini cheklimeslik kérek

Bu ikki mutexessisning ortaq nuqtiliri shuki, mekteplerning "tarix" derslikliride emeliy qimmet qarishi, mesilen, kishilik hoquq, erkinlik, démokratiye, asasiy qanun boyiche ish qilish heqqide sözlinishi kérek. Mustebitliktin asasiy qanun buyiche ish qilishqa ötüsh pütün dunyaning yönilishi, buni tekitlesh kérek. Ilmiy munazirini keng kölemde qanat yaydurush kérek. Xelqning öz köz qarashlirini otturigha qoyushini cheklimeslik kérek. (Weli)