Тәйвән оттура мәктәп тарих дәрслик китабиға өзгәртиш киргүзгәндин кейин бәс муназириләр әвҗ алди

• Мухбиримиз әркинниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Тәйвән маарип министирлиқи йеқинда тәйвән оттура мәктәп тарих дәрслик китабиға өзгәртиш киргүзүп, хитай тарихи вә хитай - тәйвән мунасивитини гәвдиләндүридиған бәзи назук аталғуларға түзитиш киргүзгән шундақла хитай тарихини тәйвән билән бағлап чүшәндүрүшкә мусапә қойған иди. Бу һадисә бейҗиң даирилириниң ғәзипини қозғиған болсиму,лекин бәзи мутәхәсссиләр дәрслик китабниң хитай тарихидики бәзи мәсилиләргә бир қәдәр илмий баһа беришкә тиришқанлиқини билдүрмәктә.

Аталғулардики өзгириш

Тәйвән маарип министирлиқи, тәйвән оттура мәктәплириниң бурунқи тарих дәрслик китабидики хитай тарихи, қәдимқи хитай - һун мунасивити вә хитай - тәйвән мунасивитини гәвдиләндүридиған бәзи назук аталғуларға зор дәриҗидә түзитиш киргүзүп, хитайни "дөлитимиз " дәп атимайдиған болди. Хитайни " дөлитимиз " дәп аташ орниға " җуңго " дәп аташни шундақла хитай тарихини " дөләт тарихи" дейиш орниға " җуңго тарихи" дейишкә өзгәрткән.

Дәрслик китабниң йеңи нусхисида йәнә 1912 - йили манҗу ханлиқиниң йиқилишини вә һакимийәтниң хитайлар қолиға өтишини кәлтүрүп чиқарған вучаң қозғилиңини " вучаң вәқәси " дәп атайдиған шундақла җуңхуа мингониң қурғучиси сүн җуңсәнни "дөләт атиси " дәп атимайдиған болди. Болупму йеңи дәрслик китабниң хитай қәдимқи заман тарихиға аит қисими зор дәриҗидә қисқартилған болуп, тарихтики хән сулалисиниң һунлар вә ғәрбий әлдә елип барған һәрбий һәрикитини " таҗавуз" вә "ишғалийәтчилик" дәп атиған. Бурунқи дәрслик китабта бу вәқәләр һунларға йүрүш қилиш яки җуңгони бирликкә кәлтүрүш, дәп атилатти.

Коммунистлар хитайда 49 - йили һакимийәтни тартивалғандин кейин 50 - йилларда бир мәзгилләргичә хән вә таң сулалилириниң һунлар вә ғәрбий әлдики һәрбий һәрикитини "ишғалийәтчилик" дәп әйиблигән болсиму, лекин кейинки чағларда хән сулалиси шималдики районлар вә ғәрбий әлни бирликкә кәлтүргән, дәйдиған болди.

Бейҗиңпәрәс күчләр, милләтчиләр өкти қопмақта

Лекин бәзи мутәхәссисләр тәйвән тарих дәрслик китабиниң хитай тарихидики бу мәсилиләргә бир қәдәр илмий баһа беришкә тиришқанлиқини билдүрмәктә. Тәйвән чиңйүн университетидики тарих мутәхәссиси әркин әкрәм бу һәқтики мәсилиләр үстидә тохталди. Лекин тәйвән маарип министирлиқиниң бу пилани бейҗиң һөкүмити, хоңкоңдики бейҗиңпәрәс күчләр, милләтчиләр вә тәйвәндики өктичи гуруһларниң наразилиқини қозғимақта. Улар, тәйвән маарип министирлиқиниң бу ислаһатини тәйвәнни "җуңгосизлаштуруш" дәп әйиблиди.

Хоңкоңдики бейҗиңпәрәс гезитләрниң бири "венхуй" гезитиниң сәйшәнбә күнки санида, президент чен шүйбйән тәйвән мустәқиллиқини қанунлаштурмақчи, дәп әйибләнгән. Хитай дөләт кабинти тәйвән ишлар ишханисиниң баянатчиси ли вей, тәйвәнни"җуңгосизлаштуруш"ниң сияси мәқсиди тәйвән маарипини мустәқилчи идийидики маарип сепигә өзгәртиш, дәп әйиблимәктә. Хитай чоң қуруқлуқидики мәтбуатларда тәйвән тарих дәрслик китабиға өзгәртиш киргүзүлгәнлики тәнқидләнгән болсиму, лекин сүн җуңсәнни " дөләт атиси " дәп аташ бикар қилинғанлиқини тилға алмиди. Тәйвәндики өктичи күчләр тәйвән тарих дәрсликигә өзгәртиш киргүзүшкә қарши чиққан болсиму, бейҗиң даирилириниң сүн җуңсәнни "дөләт атиси" дәп етирап қилмиғанлиқини әйиблимәктә.

Тәйвән өктичи гуруһиниң җаң пәмилилик бир әзаси," әйни чағда сүн җуңсән мингони қурған болсиму, лекин кейинчә компартийиниң өз алдиға җуңхуа хәлқ җумһурийити қурувалғанлиқини вә сүн җуңсәнни "дөләт атиси" дәп етирап қилмиғанлиқини әйиблиди. У, "бейҗиң даирилири өзи яхши иш қилмай, башқиларни әйибләйдиған ишларни тола қилиду, " дәйду. Тәйвән демократийә илғарлиқ партийисиниң рәиси йө шикун болса бу тәнқидләрни рәт қилип, тәйвән тарих дәрслик китабидики ислаһат тәйвән яшлирида тәйвәнлик туйғусини йитилдүрүш вә күчәйтиш шундақла тәйвәнниң өз алдиға айрим бир гәвдә икәнликини ипадиләш, дәп көрсәтти.

Хитайниң уйғур, тибәт вә ички моңғулдики ишғалийитиниң асасини рәт қилиш хитайларниң ғәзипини қозғиған

Әркин әкрәмниң әскәртишичә, хитайлар уйғур, тибәт вә ички моңғулдики хитай һөкүмранлиқиниң қануни асасини тарихдики хән вә таң сулалилириниң бу районларда елип барған һәрбий паалийитигә бағлимақта. У," буни инкар қилиш хитайларниң ғәзипини қозғиған сәвәбләрниң бири болуши мумкин " дәйду.

Йеңи дәрслик китабта хитайниң қәдимқи заман тарихидики шя, шаң, җув дәйдиған ривайәтләр дәври, вей, җин, җәнубий вә шималий сулалиләр тарихий бир параграп қилип қисқартилди шундақла хитайниң иптидаий җәмийәт тарихидики бейҗиң адими вә йеқинқи заман тарихидики хуаң хуагаңдики 72 қәһриман дегән вәқәләр чиқириветилди. Тәйвән демократийә илғарлиқ партийисиниң рәиси йө шикун, йеңи дәрсликниң ғайиси һәқиқий әһвални әкс әттүрүш шундақла кәлгүси әвладларниң пикир йүргүзгәндә қалаймиқанлишип кәтмәсликини сақлаш" дәп көрсәтти. (Әркин)