Teywen ottura mektep tarix derslik kitabigha özgertish kirgüzgendin kéyin bes munaziriler ewj aldi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Teywen ma'arip ministirliqi yéqinda teywen ottura mektep tarix derslik kitabigha özgertish kirgüzüp, xitay tarixi we xitay - teywen munasiwitini gewdilendüridighan bezi nazuk atalghulargha tüzitish kirgüzgen shundaqla xitay tarixini teywen bilen baghlap chüshendürüshke musape qoyghan idi. Bu hadise béyjing da'irilirining ghezipini qozghighan bolsimu,lékin bezi mutexesssiler derslik kitabning xitay tarixidiki bezi mesililerge bir qeder ilmiy baha bérishke tirishqanliqini bildürmekte.

Atalghulardiki özgirish

Teywen ma'arip ministirliqi, teywen ottura mekteplirining burunqi tarix derslik kitabidiki xitay tarixi, qedimqi xitay - hun munasiwiti we xitay - teywen munasiwitini gewdilendüridighan bezi nazuk atalghulargha zor derijide tüzitish kirgüzüp, xitayni "dölitimiz " dep atimaydighan boldi. Xitayni " dölitimiz " dep atash ornigha " junggo " dep atashni shundaqla xitay tarixini " dölet tarixi" déyish ornigha " junggo tarixi" déyishke özgertken.

Derslik kitabning yéngi nusxisida yene 1912 - yili manju xanliqining yiqilishini we hakimiyetning xitaylar qoligha ötishini keltürüp chiqarghan wuchang qozghilingini " wuchang weqesi " dep ataydighan shundaqla jungxu'a min'goning qurghuchisi sün jungsenni "dölet atisi " dep atimaydighan boldi. Bolupmu yéngi derslik kitabning xitay qedimqi zaman tarixigha a'it qisimi zor derijide qisqartilghan bolup, tarixtiki xen sulalisining hunlar we gherbiy elde élip barghan herbiy herikitini " tajawuz" we "ishghaliyetchilik" dep atighan. Burunqi derslik kitabta bu weqeler hunlargha yürüsh qilish yaki junggoni birlikke keltürüsh, dep atilatti.

Kommunistlar xitayda 49 - yili hakimiyetni tartiwalghandin kéyin 50 - yillarda bir mezgillergiche xen we tang sulalilirining hunlar we gherbiy eldiki herbiy herikitini "ishghaliyetchilik" dep eyibligen bolsimu, lékin kéyinki chaghlarda xen sulalisi shimaldiki rayonlar we gherbiy elni birlikke keltürgen, deydighan boldi.

Béyjingperes küchler, milletchiler ökti qopmaqta

Lékin bezi mutexessisler teywen tarix derslik kitabining xitay tarixidiki bu mesililerge bir qeder ilmiy baha bérishke tirishqanliqini bildürmekte. Teywen chingyün uniwérsitétidiki tarix mutexessisi erkin ekrem bu heqtiki mesililer üstide toxtaldi. Lékin teywen ma'arip ministirliqining bu pilani béyjing hökümiti, xongkongdiki béyjingperes küchler, milletchiler we teywendiki öktichi guruhlarning naraziliqini qozghimaqta. Ular, teywen ma'arip ministirliqining bu islahatini teywenni "junggosizlashturush" dep eyiblidi.

Xongkongdiki béyjingperes gézitlerning biri "wénxuy" gézitining seyshenbe künki sanida, prézidént chén shüybyen teywen musteqilliqini qanunlashturmaqchi, dep eyiblen'gen. Xitay dölet kabinti teywen ishlar ishxanisining bayanatchisi li wéy, teywenni"junggosizlashturush"ning siyasi meqsidi teywen ma'aripini musteqilchi idiyidiki ma'arip sépige özgertish, dep eyiblimekte. Xitay chong quruqluqidiki metbu'atlarda teywen tarix derslik kitabigha özgertish kirgüzülgenliki tenqidlen'gen bolsimu, lékin sün jungsenni " dölet atisi " dep atash bikar qilin'ghanliqini tilgha almidi. Teywendiki öktichi küchler teywen tarix derslikige özgertish kirgüzüshke qarshi chiqqan bolsimu, béyjing da'irilirining sün jungsenni "dölet atisi" dep étirap qilmighanliqini eyiblimekte.

Teywen öktichi guruhining jang pemililik bir ezasi," eyni chaghda sün jungsen min'goni qurghan bolsimu, lékin kéyinche kompartiyining öz aldigha jungxu'a xelq jumhuriyiti quruwalghanliqini we sün jungsenni "dölet atisi" dep étirap qilmighanliqini eyiblidi. U, "béyjing da'iriliri özi yaxshi ish qilmay, bashqilarni eyibleydighan ishlarni tola qilidu, " deydu. Teywen démokratiye ilgharliq partiyisining re'isi yö shikun bolsa bu tenqidlerni ret qilip, teywen tarix derslik kitabidiki islahat teywen yashlirida teywenlik tuyghusini yitildürüsh we kücheytish shundaqla teywenning öz aldigha ayrim bir gewde ikenlikini ipadilesh, dep körsetti.

Xitayning Uyghur, tibet we ichki mongghuldiki ishghaliyitining asasini ret qilish xitaylarning ghezipini qozghighan

Erkin ekremning eskertishiche, xitaylar Uyghur, tibet we ichki mongghuldiki xitay hökümranliqining qanuni asasini tarixdiki xen we tang sulalilirining bu rayonlarda élip barghan herbiy pa'aliyitige baghlimaqta. U," buni inkar qilish xitaylarning ghezipini qozghighan seweblerning biri bolushi mumkin " deydu.

Yéngi derslik kitabta xitayning qedimqi zaman tarixidiki shya, shang, juw deydighan riwayetler dewri, wéy, jin, jenubiy we shimaliy sulaliler tarixiy bir paragrap qilip qisqartildi shundaqla xitayning iptida'iy jem'iyet tarixidiki béyjing adimi we yéqinqi zaman tarixidiki xu'ang xu'agangdiki 72 qehriman dégen weqeler chiqiriwétildi. Teywen démokratiye ilgharliq partiyisining re'isi yö shikun, yéngi derslikning ghayisi heqiqiy ehwalni eks ettürüsh shundaqla kelgüsi ewladlarning pikir yürgüzgende qalaymiqanliship ketmeslikini saqlash" dep körsetti. (Erkin)