Tebi'iy apet ziyinining sün'iy sewebliri

• Muxbirimiz shöhret hoshurning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Xitayda yüz bergen qar apiti xitay weziyitini közetküchilerning diqqitini yene bir ret xitaygha merkezleshtürdi. Közetküchiler, ziyanning sewebkarliri qatarida yalghuz tebi'iy apetnila emes, siyasiy tüzülme we hakimiyet istilidiki ze'ipliklernimu nezerge aldi.

Hökümetning apettin mudapi'e körüsh mes'uliyiti heqqide so'almu qoyulmidi

Xitay közetküchisi shya yifenning qarishiche, qar apitining ösümlüklerge ziyan sélishi, qatnash-transportni tosup qoyushi chüshinishke bolidighan ehwal؛ emma qar apitining istolbilarni, éléktir munarlirini yiqitiwétishi, hetta tömür yollirini buzuwétishi kishini heyran qalduridighan ehwal.

Xitay metbu'ati bügün, qar apitining ziyinidin söz achqanda, tebi'ettinla söz échiwatidu. Emma, hökümetning apettin mudapi'e körüsh jehette mes'uliyitini ada qilghan ‏- qilmighanliqi heqqide tenqid emes bir so'almu otturigha qoymaywatidu. Chünki bu yerde chuwulup chiqidighan bir toqay mesile bar.

Xirajet emeldarlarning keypi- sapaliq hayatigha serp qilin'ghan

Shya yifen yene mundaq deydu: birla sahedin söz achsaq, tok- éléktir qurulushi eslide özini ‏- özi baqalaydighan bir qurulush, bu qurulushta, iqtisad yétishmeslik mesilisi körülmesliki kérek, istolbilar, munarlar qarda yiqilip chüshidighan weziyette bolmasliqi kérek؛ mesilining yiltizi shuki tok ‏-éléktir qurulushi, xitayda yenila, dölet igidarchiliqida turuwatqan bir sahe, bu sahening asasi qurulush matériyallirining puxta-ajizliqi, yeni apetke uchrash‏-uchrimasliqi saheni bashquruwatqanlarning biwaste menpe'etige taqashmaydu.

Shunga éléktir qurulushining kirimi bashquruwatqan emeldarlarning ziyapetliri, mukapatliri üchün ishlitiliduki, bixeterlik üchün qollunulmaydu. Shya yifenning qarishiche, xitayda muhim asasi qurulushlar dölet igidarchiliqida bolghini üchün, bu sahege ayrilghan xirajet we yaki bu sahedin qilin'ghan kirim, shu sahelerning özini tereqqiy qildurush üchün emes, emeldarlarning keypi-sapaliq hayatigha serp qilin'ghan.

Buningdin bashqa xitaydiki köpligen süpet tekshürüsh orunliri, musteqil kespiy saheler emes, döletke béqinip turuwatqan atilishi kespiy, emeliyette memuri orun. Ularning süpet tekshürüshtiki téxnikiliq ajizliqi, xizmet istilidiki chirikliki, xitayning her sahe asasi qurulushida endishilinerlik ajizliqlargha yol qoyghan.

Qanun we exlaq qar tégide qalmasliqi kérek

Közetküchi jaw mingning bildürüshiche, xitayda axbarat erkinlikining bolmasliqi, her sahediki qurulushlardiki ajizliqlarning bayqilishi, pash qilinishi, doklat qilinishigha imkan bermigen. Dölet teshwiqat idarisi teripidin qattiq dölet mexpiyetliki süpitide qoghdalghan, her sahediki xizmet ajizliqliri qar apitide yalingachlinip otturigha chiqqan.

Maddiy qurulushlarghu qar apitige uchrisun, emma qanun we exlaq qar tégide qalmasliqi kérek dep qaraydu közetküchi chén wéyjyen we maqaliside, xitay hökümitining xelqni apettin qutquzush charisimu gheyriy insaniy yol bilen boluwatqanliqini körsitidu. Uning qarishiche: xu jintawning tok ishlepchiqirish miqdarini toluqlash üchün taqiwétilgen kömür kanlarni qayta ishqa sélish buyruqi chüshürüshi insaniy exlaqqa hem qanun'gha xilaptur. Xitayda kömür kan ishchilirining qazagha uchrap ölüsh nisbiti, tereqqiy tapqan döletlerdin 50 hesse, amérikidin 100 hesse artuq. 2006 ‏- Yilning ichidila, 2845 qétim kan qazasi yüz bergen. Shunga, xitayda ishlepchiqirilidighan kömürni qan'gha milen'gen kömür dep atighan, chén wéyjyen, 2007 ‏-yili xelq'ara jama'etning bésimi bilen taqiwétilgen bir türküm bixeterlik mesilisi éghir kanlarning qayta ishqa sélinishini qanunning qar astida qélishi dep körsetken.

Yep - ichish we qaqti - soqti qilish pursiti tughuldi

Tebi'iy apetke qarshi küresh, hem maddiy asasqa tayinidu hem meniwiy küchke tayinidu, bu ishta kérek bolidighan meniwiy küch, xelq bilen hökümet otturisidiki öz ‏- ara ishenchtur. Emma öz ‏- ara ishench qar yaqqandila shekillinidighan nerse emes, u uzun mezgillik toghra we adil munasiwetning netijisidur. Mana bu nuqtini eskertken, shya yifen, dölet axbaratliri teshwiq qiliwatqan, apetke yardem bérish dolqunining arqisida, dölet xezinisige tayinip turup yene bir ret yep- ichish we qaqti-soqti qilish pursiti tughulghanliqini körsitip ötidu.

Xitayning 2300 yilliq diktator hakimiyet tarixida, kommunist xitay hakimiyitining exlaqiy jehette eng chirik hakimiyet bolghanliqini bu qétimqi qar apitimu ispatlap berdi, - deydu yazghuchi jaw ming, ‏- burunqi padishahlar, yurtta tebi'iy apet körülse, buning sewebini öz hakimiyitidiki adaletsizliktin tengrining jazalishi dep qaraytti we ammidin erz-shikayet anglaytti, tüzümlirini özgertiti we emeldarlirini almashturatti. Emma, xitay hakimiyitide bundaq bisharet yoq, mes'uliyet sürüshtürüsh yoq, eksiche apet mezgilini özini bazargha sélishning pursiti dep qarawatidu.

Apetke éghir uchrighan jaylarning biri Uyghur rayonidur

Yuqirida tilgha élin'ghanlar xitay közetküchilerning otturigha qoyghanliri bolup, melum bolushiche, xitay hökümiti, her sahe asasi qurulushidiki ajizliqlarni yoshurush netijiside, qar apitining netijisi hessilep chong bolup ketken. Radi'omizning tünügünki programmisida anglighininglardek, bu qétimqi apetke éghir uchrighan jaylarning biri Uyghur rayonidur. Bu rayondiki perqliq bir weziyet, xitay hökümitining apet aldidiki mesililernila emes, apet ehwalinimu yoshurushqa tirishiwatqanliqidur. (Shöhret hoshur)