Xitayning tereqqiyat körsetküchide Uyghur éli we mutexessislerning qarashliri

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Jonggo xelq uniwérsitéti tekshürüsh - bahalash merkizi 2 - ayning 26 - küni xitaydiki her qaysi ölke - aptonom rayonlarning salametlik, ma'arip, turmush sewiyisi we ijtima'iy muhit ehwali qatarliq 4 türdiki tereqqiyat körsetküchini élan qildi we her qaysi rayonlarning bu 4 sahediki ehwalini derijige turghuzghan idi. Tekshürüsh körsetküchide körsitilishiche, xitayda rayonlar bilen rayonlar arisidiki tereqqiyat perqi shundaqla yézilar bilen sheherler arisidiki tereqqiyat perqi bir qeder zor bolup, tereqqiyat sewiyisidiki eng zor tekshisizlik salametlik körsetküchining rayonlar arisidiki perqidur.

Körsetküchke qarighanda salametlik körsetküchidiki tekshisizlik puqralar doxturgha körünelmeydighan ijtima'iy mesilini keltürüp chiqarmaqta. Bezi analizchilar, tereqqiyat körsetküchidiki Uyghur aptonom rayoni ma'arip körsetküchining 5 - orunni igiligenliki "kishini heyran qalduridighanliqini" shundaqla bezi amillarning heqiqi ehwalni igileshke tesir qilghan bolushi mumkinlikni ilgiri sürdi. Lékin xitay analizchilar, junggoda töwenning yuqirini aldaydighan ehwallar éghir bolsimu, emma tereqqiyat körsetküchidiki bezi bayanlar xitayning emili ehwaligha asasen yéqin kélidighanliqini bildürmekte.

Xitayning déngiz boyi rayonlirigha étibar bérish siyasiti chet rayonlarning téximu arqida qilishini tézleshtürmekte

Chén kuydé, amérikida chiqidighan "jonggo közitish" zhornilining bash muherriri. U, "burunqi tejribilirimizge asaslan'ghanda junggoda töwenning yuqirigha yollighan melumati mubalighilashturulidighanliqini bilimiz. Yéqinqi yillarda bu ehwalning özgergenlikini körsitidighan bisharet körülmigen bolsimu, lékin junggoda yéza bilen sheherning perqi nahayiti chong ikenliki bu bir emeliyet. Eger doklatta bu jehettiki ehwallar eks - ettürülgen bolsa, bu körsetküchni asasen ishenchilik diyishke bolidu," dep körsetti.

Körsetküchte körsitilishiche, xitayda tereqqiy qilghan rayonlardiki sheher - yézilarning perqi nisbeten kichik bolsimu, lékin namrat rayonlardiki sheher- yézilarning perqi nahayiti zor. Chén kuydé, xitayda rayonlar arisidiki tereqqiyat perqining zor bolushigha xitay da'irilirining déngiz boyidiki rayonlargha alahide étibar bérish siyasiti yürgüzgenliki sewebchi boliwatqanliqini bildürmekte. U, "méningche bu asasliqi kompartiye merkizi komitétining siyasiti bilen munasiwetlik. Bolupmu qanun we tüzülme jehette déngiz boyidiki rayonlargha bérilgen alahide étibar bérish siyasiti bilen munasiwetliktur. Bu siyaset yene bezi memuri organlar chiqarghan étibar bérish belgilimisi bilenmu munasiwetlik," deydu. Uning eskertishiche, xitay déngiz boyidiki rayonlargha étibar bérish siyasiti eslidila iqtisadi ehwali nachar ölke we rayonlarning téximu arqida qélishini we tereqqiyat perqining téximu chongiyishini keltürüp chiqarmaqta.

Uyghur élining ma'arip körsetküchidiki ornining aldida bolushigha qarashlar

Körsetküchte körsitilishiche, Uyghur aptonom rayonining ijtima'iy muhit kösetküchi 25 - orunda bolup, salametlik körsetküchi 22 - orunni, turmush sewiyisi körsetküchi 19 - orunni, lékin ma'arip körsetküchi 5 - orunni igiligen.

Chén kuydé, rayonning ma'arip körsetküchining yuqiri bolushini béyjing da'irilirining milliy assimilyatsiye siyasiti bilen munasiwetlik bolushi mumkin, deydu. U "méningche buning sewebi béyjing da'irilirining milliy assimilyatsiye siyasiti yürgüziwatqanliqi bilen munasiwetlik bolushi mumkin. Shunga ular ma'aripni keng kölemde yolgha qoyuwatidu shundaqla qosh tilliq ma'aripni ilgiri sürmekte. Buning üchün zor kölemde maddi we adem küchi ajritiwatidu. Shunga buningda assimilyatsiye qilish niyiti muhim amil bolushi mumkin," dep körsetti. Chén kuydéning eskertishiche, Uyghur aptonom rayonining zémini keng shundaqla sana'et esliheliri köp emes. Bu ehwalda rayonning ijtima'iy muhiti bir qeder sap bolushi kérek idi. Undaqta rayonining ijtima'iy muhit körsetküchi nime üchün bu qeder nachar ? chén kuydé, buning rayonda yadro siniqi élip bérilghanliqi bilen munasiwetlik ikenlikini eskertmekte. U, "méning bilishimche bu yerde muhit we salametlik jehette zor mesile bar. Shinjangliqlar yaki Uyghurlar endishe qilidighan mesile kompartiyining burun bu yerde uzun mezgilgiche élip barghan yadro siniqi. Bu sinaqlarning muhit shundaqla kishiler we kéyinki ewlatlarda éghir késellik peyda qilishidur. Bu shinjangda salametlik we muhit körsetküchining töwen bolushidiki sewebler bolushi mumkin. Shinjangning zémini keng, sana'et eslihelirining az ikenlikige qarighanda esli uning muhiti yaxshi bolushqa tégishlik idi," dep körsetti.

Chén kuydéning eskertishiche, eger xitay hökümiti rayonlar bilen rayonlar, sheherler bilen yézilar arisidiki perqni azaytmisa, bu xitay jem'iyitining muqumliqigha tesir yetküzidiken chén kuydé, "rayonlar arisidiki perqning jaylarda yurtwazliqni kücheytidighanliqini, yerlikler arisida yaman xaraktérlik riqabet bash kütüridighanliqini shundaqla bu xitay jem'iyitining muqumliqi we töwen qatlam xelqning bixeterlikige tesir yetküzidighanliqini bildürdi. U, "gherbtiki rayonlarni heqiqi türde échiwétish, bolupmu ularning xelq'ara jem'iyet bilen alaqe qilishigha purset bérish kérek," deydu.

Tekshürüsh körsetküchide körsitilishiche, her qaysi rayonlarning salametlik körsetküchidiki perqi eng zor bolup, bu puqralarning dawalinishi qiyin'gha toxtaydighanliqini körsetmekte. Xitay, dawalinish sélinmisining omumi ishlepchiqirish miqtarida igilleydighan nisbiti dunya boyiche arqidin sanighanda birinchi orunda turidighan dölet. Xewerlerge qarighanda xitayda hökümet dawalinish xirajitining 80% ni her derijilik kadirlar xejlep tügitidiken. (Erkin)