Amérika xitayning herbiy tereqqiyatigha diqqet qilmaqta

2004-Yili 6-dékabir. Béyjingdiki herbiy muzéyxanidiki "qizil bayraq" -2 bashqurulidighan bomba. Isra'iliyining xitaygha yuqiri téxnikiliq qorallarni sétishi, amérika bilen isra'iliye otturisida sürkilish peyda qilghan idi.AFP

Bir döletning herbiy iqtidari we tehdid küchi bezi hallarda melum bir halqiliq téxnikining yéngilinishi we igilinishi bilen tüptin özgiridu. Bu, öz nöwitide yene dunyaning herbiy küch tengpungliqigha zor tesir körsitidu.

Herbiy tengpungluqni özgertidu

Xitayning ehwalidin élip éytqanda, xitay yadro oq béshi élip yüreleydighan balistik bombigha ige bolghili xéli yillar boldi. Emma téxi yéqinqi bir nechche yildin buyan, xitay öz aldigha heriketchan qoyup bérish jazisi téxnikisini tetqiq qilip chiqqan.

En'giliye b b s radi'o-télwéziyisining xewiridin melum bolushiche, bu xil heriketchan qoyup bérish jazisi qit'eler ara yerdin -yerge qoyup bérilidighan bashqurulidighan bombini élip yüreleydiken hemde xalighan waqit, xalighan yerde bashqurilidighan bombini qoyup béreleydiken.

Washin'gtondiki xususiy tetqiqat orni bolghan axbarat tetqiqat merkizining mes'uli jeymis mulwenin " bu, xitayning krizisqa düch kelgende, heriketchan qoyup bérish jazisini derhal yötkep, derijidin tashqiri chong döletlerning aldin'ala hujumigha taqabil turalaydighanliqidin dérek béridu" dep körsetken.

Amérikidiki herbiy ishlar analizchilirining qarishiche, yene bir nechche yildin kiyin, xitay da'iriliri, dongféng 31 tipliq bashqurilidighan bombini heriketchan qoyup bérish jazisigha orunlashturup élip yüreleydiken. Bu xil bashqurilidighan bombining musapisi amérikining gherbiy shimaligha yitip kéleleydiken.

En'giliye b b s radi'o- téléwiziyisining bildürüshiche, amérika üchün éytqanda, xitayning heriketchan qoyup bérish jazisi téxnikisigha ige bolushi chong bir bösüsh bolup, bu amérika qoghdawatqan xelq'ara istratégiyilik tengpungluqning buzulushqa bashlighanliqidin dérek béridiken. Shungimu amérika téz küchiyiwatqan xitaygha qandaq taqabil turushni her zaman oylashmaqta iken.

Teywen'ge tehdid

Yawrupa, amérika bilen diplomatiye jehette sürkilish peyda bolushigha qarimastin, iqtisadiy menpe'etni qoghliship, hedep xitay bilen yéqinlishiwatidu.

Emma xewerdin melum bolushiche, xitayning herbiy istratégiyilik qabiliyitini östüriwatqan amil heriketchan qoyup bérish téxnikisi bilenla cheklenmeydiken. Mölcherleshlerge qarighanda, xitay yene hawa boshluqida ayrupilanlargha may qachilash téxnikisini tetqiq qilip chiqishqa yéqinlashqan. Eger xitay bu tereptimu bösüp chiqalisa, u halda xitay hawa armiyisining boshluqta jeng qilish waqtini zor derijide uzartqili bolidiken. Buningdin srt, xitay yene su asti paraxudi, qomandanliq bashqurush séstimisi téxnikisini östürüsh qatarliqlargha köplep meblegh salmaqta iken.

En'giliye b b s radi'o-téléwiziyisining bildürüshiche, xitay özige bolghan ishenchisining éshishi bilen yéqin kelgüsidila özini körsitishke bashlishi mumkin. Mesilen, ottura sherq néfitige érishish üchün, xitay déngiz armiyisi déngiz yollirini qamal qilishqa urunishi mumkin . Xitay hawa armiyisi téximu yiraq rayunlargha bérip , bashqa döletlerning herbiy küchini nazaret qilishi mumkin. Xitay yene qoral küchi bilen teywenni ishghal qilishqa urunishi mumkin iken.

Xewerde neqil keltürilishiche, amérika merkizi axbarat idarisining bashliqi portér gosmu yéqinda amérika dölet mejliside ispat bérip, xitayning qoral küchi bilen teywen'ge hojum qilishqa teyyar ikenlikige ishinidighanliqini bildürgen.

Xitay da'iriliri téxi bir hepte burunla yéngi herbiy xamchotini élan qilip, herbiy xamchotini yene östürgenlikini bildürgen idi. Bu xitayning herbiy xirajitini besh yildin buyan özlüksiz östürishi bolup hésablinidu. Xewerde éytilishiche, amérika gerche buningdin heyran qalmighan bolsimu, biraq, xitayning uzun yilliq herbiy pilanidin, bolupmu teywen mesiliside amérika bilen toqunushush ihtimalliqigha körgen teyyarliqidin endishe qilmaqta iken.

Amérika- yawrupa sürkilishi

En'giliye b b s radi'o- téléwiziyisining bildürüshiche, eger amérikining xitaygha bolghan istratégiyilik endishisi uzun yilliq bolsa, u halda, hazirqi eng chong endishisi, xitayning tereqqiyati amérika saqlimaqchi bolghan istratégiyilik tengpungluqqa tehdid élip kelgen.

Xitay xelq qurultiyi " döletni parchilashqa qarshi qanun" ni maqullap, teywen'ge qaratqan tehdidni kücheytken. Amérika hökümet bayanatchisi ilgiri bu qanunning teywen boghizidiki tinchliqni ilgiri sürüshke " paydisiz" ikenlikini bildürgen idi. Buningdin sirt, yawrupa ittipaqi pat arida xitaygha qaritidighan qoral sétip bermeslik cheklimisini bikar qilishni oylishiwatqan bolup, amérikining neziride bundaq bir qararning élinishimu oxshashla " paydisiz" iken.

Amérikidiki küzetküchiler, qoral cheklimisi bikar qilin'ghanda, bir qisim sezgür yuqiri téxnikilar xitayning qoligha chüshidu dep qaraydiken. Ularning bolupmu endishe qiliwatqini, yawrupaning jengde alaqilishish we qomandanliq séstimisi amérikiningkige mas kélidighan bolup, eger xitay bu xil téxnikigha érishelise, amérikining herbiy bashqurulush tertipini igiliyeleydiken. Shungimu, amérika kéngesh palatasi tashqi munasiwetler komitétining re'isi richard lugér yéqinda yawrupaning bu qararigha qarshiliq bildürüp, "yawrupa, amérika bilen diplomatiye jehette sürkilish peyda bolushigha qarimastin, iqtisadiy menpe'etni qoghliship, hedep xitay bilen yéqinlishiwatidu" dep körsetken. (Arzu)