Russiye chéchen rehberlirini tutush mukapati élan qildi

Rusiye bixeterlik orgini 8- séntebir küni rusiyige qarshi chéchen qoralliq küchlirining rehberliridin arslan meshedow, shamil basayew qatarliqlarning nege yoshurun'ghanliqini éytip bergenlerni 300 milyon rubli yeni 10milyon amérika dolliri bilen mukapatlaydighanliqini, uchur bergenlerning bixeterlikige kapaletlik qilidighanliqini élan qildi.

Rusiye da'irliri bu ikki shexsni shimaliy ossétiyidiki béslan mektipini görüge élish weqesini pilanlighuchi dep hésablighan bolsimu, lékin téxi héchkim étirap qilmighan chéchen ichkiriye jumhuriyitining rehbiri arslan meshedow buni ret qilip, özining béslan mektipini görüge éliwélish weqesi bilen munasiwiti yoqluqini bildürgen. Emma, moskwa yenila uni we shamil basayewni rusiyidiki köp qétimliq térrorluq weqeliri bilen eyiblep, kishilerni ularni yoqitishqa yardem bérishqa chaqirdi.

Rusiye qoralliq küchliri bash qomandanliq shtabining rehbiri baluyéwskiy rusiye hökümitining xelq'ara miqyada zerbe bérish herikiti qozghap, térrorchilarni yoqitidighanliqini bildürdi. Emma , arslan meshedowning londonda turushluq wekili exmed zakayéw inkas qayturup, baluyéwsikiyning bu sözining chet`ellerdiki chéchen herikitige nisbeten chong tehdit ikenlikini bildürüsh bilen ruslarning bundaq xildiki zerbe bérishlarni alliqachan bashlighanliqini, sabiq chéchen prizdénti yandarbiyéwning ölümining rusiye bilen chétishliq ikenlikini eskertken.

Chéchen mesiliside kishiler da'im kim térrorist dégendek so'allarni qoyushqa adetlen'gen idi.

Moskwa térrorizm bilen eyiblep tutush buyruqi chiqarghan arslan meshedow gherb döletliri teripidin térrorchi dep qaralmighan bolup, uning eksiche gherip döletliri rusiye hökümitini arslan meshedow bilen söhbet ötküzüshke dewet qilmaqta. Emma, putin “balilarni öltürgenler bilen söhbet qilmaymen” dégen hemde arqidinla meshedowning kallisi üchün 10milyon dollar mukapat sommisi belgileshke razi bolghan.

Rusiye hökümiti ilgirimu öz reqiblirini tutushqa yardem bergenlerni mukapatlash sommisining bahasini élan qilghan bolup, 2001- yili rusiye qoralliq küchliri qomandanliq shtabi shamil basayewni öltürgenlerni 1 milyon dollar bilen teqdirleshni békitken.

2003-Yili 15 milyon ruble bérilidighanliqi jakarlan'ghan, shu yili 12- ayda moskwa peres chéchiniye jumhuriyiti bixeterlik orgini shamil basayewning kallisi üchün 5 milyon dollar mukapat bérilidighanliqini élan qilghan bolsimu, ariliqta bir qanche aylar ötüp, shamil basayewni öltürüsh mukapati élan qilghan moskwaperes chéchiniye jumhuriyitining prizdénti exmed qadirow suyiqest bilen öltürülgen idi.

Shamil basayew ilgiriki bir qanche qétimliq weqelerning jawabkarliqini öz zimmisige alghan bolsimu, lékin meshedow izchil halda özi üstidiki eyibleshni ret qilip kelgen idi.

Elwette, moskwaning reqibi hésablan'ghan chéchelermu rusiye hökümitini chéchen xelqi üstidin térrorizimliq siyaset yürgüziwatidu dep eyiblewatqanliqi melum.

Béslan weqesidin kéyinki bir qanche kün ichide 30 nechche ming nopusluq mezkur kichik sheher xelqi qayghu –elemler bilen qazagha uchrighuchilarni depine qilmaqta. Shuning bilen bir waqitta yene guwahchilarning weqening jeryani heqqidiki türlük bayanliri metbu'atlarda élan qilinmaqta. Rusiye da'irliri heptining ikkinchi küni görüge élin'ghan mektepning ichidiki ehwallarni ekis ettüridighan sin alghu léntisini rusiye döletlik téléwiziyeside tarqatqan . Buningda mektepning tenterbiye zaligha toplan'ghan balilar we görüge alghuchi qoralliq ademlerning qiyapetliri eynen körsitilgen.

Melumatlargha qarighanda bu sin alghu léntisini görüge alghuchi qoralliq ademler özliri tartqan iken.

Béslan mektipide bolghan weqeler jümlidin rusiye qoralliq küchlirining binagha hujum qilish jeryani we bashqa emeliy ehwallar heqqide her xil uchurlar élan qilinmaqta. Ene shularning biri fransiyidiki “azadliq géziti”de élan qilin'ghan mezkur mektepning bashliqi lidiya sali'ewaning özining üch künlük görüge élinish ehwali heqqidiki bayanliridur.U, muxbirgha görüge élin'ghanlarning sanining 1300 adem ikenlikini, néme üchün ularning 350 adem élan qilghanliqidin heyranliq hés qilghanliqini bildürgen.

Uning éytishiche ؛ weqening birinchi küni, térrorchilar görüge élin'ghanlargha yaxshi mu'amile qilghan hetta balilargha su tarqitip bergen, ularning hajetxanigha kirishige ruxset qilghan. Kéyin ular mu'amilisini özgertken shuningdek rusiye hökümitining derhal chéchiniyidiki eskerlirini élip chiqip kétishini telep qilghan.

Béslan paji'esidin kéyin, rusiye prizdénti wladimir putin rusiye fédéral hökümitining chéchiniyige qaratqan siyasitining özgermeydighanliqini bildürgen. Rusiyining "moskwa awazi" radi'osi "balilar we yashlar térrorizmgha hem esebiylikke qarshi" dep atalghan xeyrixaniliq fondining rehbiri nikolay mosinséwning söhbitini élan qilghan bolup, uning éytishiche؛ wladimir putin chéchen pida'iylirining rusiyining chéchiniyidiki eskerlirini élip chiqip kétish shertige qoshulup, chéchiniyige aptonomiye bérishke teyyar bolghan. Putin balilarni qutuldurush üchün ular qoyghan herqandaq shertlerge qoshulush kérek dégen iken.

Emma, buning qanchilik emeliyetke uyghun ikenliki téxiche jezimleshtürülmigen.

Weqedin kéyin shimaliy ossétiye jumhuriyitining rehbiri aléksandir dasoxow shimaliy ossétiye hökümitining pat yéqinda istipa béridighanliqini élan qilghan.

Rusiyining dunyawi shöhretke ige shaxmatchisi garry kasparow amérikidiki "wal stirit" zhurniligha maqale élan qilip, béslan weqesini chöridigen halda yéqinqi yillardin buyan yüz bériwatqan bir qatar hadisiler jümlidin chéchen mesilisi heqqide tehlil yürgüzüp, prizdént putining hakimiyettin chüshüshi kéreklikini körsetken. (Ümidwar)

3- Séntebir Shimali ossitiyediki görüge éliwélish krizisi qetli'am bilen axirlashti

5- Séntebir Rusiyidiki görüge élish weqeside ölgenlerning depne murasimi ötküzüldi

6- Séntebir Shimaliy ossétiye weqesi heqqidiki inkaslar

7- Séntebir Shimaliy ossétiye weqesi we putin