Amérika awam palatasi teywen'ge qoral sétip bérish qarar layihisi maqullidi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Amérikining jenubi koriyide turushluq qisimlirining F-16C tiptiki küreshchi ayruplanliri. 2007 - Yili 19 - iyun, jenubi koriye. AFP PHOTO

Amérika awam palatasi seyshenbe küni qarar layihisi maqullap, bush hökümitining teywen'ge dawamliq qoral - yaraq sétip bérishini we teywenning özini mudapi'e qilishigha yardem bérishini telep qildi. Awam palatasining qarari maqullan'ghan mezgili xitay tashqi ishlar ministiri yang jyéchi b d t omumyighinida we bash ministiri wén jyabawning xitay dölet bayrimida teywenni agahlandurghan mezgilge toghra keldi.

" Teywen özini qoghdaydighan yéterlik iqtidargha ige bolushi kérek "

Amérika awam palatasi seyshenbe küni maqullighan teywen'ge qoral - yaraq sétip bérish toghrisidiki qarar layihiside, bush hökümitidin amérika - teywen munasiwet qanunigha uyghun siyaset qollinip, teywenning amérikidin mudapi'e qorallirini sétiwélishi we özini mudapi'e qilish iqtidarini östürüshige yardem bérish telep qilindi. Awam palata tashqi munasiwetler komitétining ezasi iliyéna ros - létinant xanim teripidin otturigha qoyulghan bu layihe, awam palata tashqi munasiwetler komitétidiki démokratik we jumhuriyetchi ezalarning qollishigha érishken bolup, mezkur layihe awam palatasida maqullinishtin burun ötken hepte tashqi munasiwetler komitétida awazgha qoyulghan idi.

Qarar layihisini qollighan awam palata ezalirining eskertishiche, amérika dölet ministirliqi yéqinda élan qilghan xitayning herbiy küchi toghrisidiki doklatidin qarighanda , teywen xitayning jiddiy tehditige duch kelmekte. Awam palata ezasi ros - liténant xanim, teywen duch kéliwatqan mewjüt tehdit astida "teywen özini qoghdaydighan yéterlik iqtidargha ige bolushi kérek. Bush hökümiti teywen munasiwet qanunining rohigha asasen teywen'ge qoral - yaraq sétip bérish siyasitini dawamlashturushi lazim " dep körsetti.

" Bush hökümiti teywenning bu muwapiq telipige ijabiy jawab bérishi kérek "

Awam palata tashqi munasiwetler komitétining re'isi tam lantos, mezkur qarar layihisini qollighan awam palata ezalirining biridur. U, mezkur qarar layihisi tashqi ishlar komitétida muzakirige qoyulghanda " bu qarar layihisini qet'iy qollaydighanliqimni bildürimen. Biz teywen munasiwet qanunigha asasen teywenning öz ‏- özini mudapi'e qilishigha qet'iy yardemchi bolimiz . Teywenning xelq saylighan rehberliri F - 16 belgilik urush ayrupilanlirini sétiwélip, özining mudapi'e küchini ashurmaqchi boluwatidu. Bush hökümiti teywenning bu muwapiq telipige ijabiy jawab bérishi kérek " dep tekitligen idi.

Teywen, 2007 ‏- yilqi herbiy xam chotidin 4 milyard 800 milyon dollarni 66 dane F - 16 belgilik urush ayrupilani sétiwélishqa ajratqan bolup, 2008 ‏- yilqi herbiy xam chotida bu pulning sani köpeytilgen. Teywenning washin'gtondiki wekili wu jawshyé, amérika awam palatasining teywen heqqidiki qararigha rehmet éytip, bush hökümitining teywen'ge urush ayropilani sétip bérishni tézrek testiqlishini ümid qildi. Wu jawshyéning eskertishiche, teywen herbiy qorallarni sétiwélishqa ajratqan xam chotning qereli 10 ‏- ayda toshidu. Eger amérika bu sodini tézrek testiqlimisa, xam chotni dölet ghezinisige qayturuwétishke toghra kélidiken . Lékin bush hökümiti hazirgha qeder teywen'ge urush ayrupilani sétip bérish yaki bermeslik mesiliside ipade bildürmidi.

Közetküchilerning perez qilishiche, aqsarayning hazirgha qeder ipade bildürmigenliki teywenning b d t gha eza bolushni omumxeliq awazigha qoymaqchi boluwatqanliqi bilen munasiwetlik bolushi mumkin. Awam palata ezasi eni felyomawéga, "méning perez qilishimche , bush hökümitining bu sodigha munasiwetlik resmiyetlerni hazirghiche béjirmigenliki teywenning bu nam bilen b d t gha eza bolushni iltimas qilghanliqi bilen munasiwetliktur " deydu.

Amérika teywen boghuzida jiddilik yüz bérishini xalimaydu

Teywen mesilisi xitay - amérika otturisidiki eng nazuk mesililerning biri bolup, prézidént bush ötken ay awstraliyide xitay dölet re'isi xu jintaw bilen körüshkende teywenning hazirqi halitini bir tereplimilik halda özgertishke qarshi turidighanliqini tekitligen idi.

Analizchilar, prézidént bushning sözi shimaliy koriye yadro söhbiti hel qilghuch dewrde turuwatqan, amérika bu mesiliside yenila xitayning yardimige éhtiyaj boluwatqan bir mezgilde, teywen boghuzida jiddiylik yüz bérishni xalimaydighanliqini körsitidu, dep analiz qilishqan.

" Teywen'ge kéliwatqan tehdit küchiyiwatidu "

Amérika awam palatasining teywen heqqidiki qarar layihisi xitay tashqi ishlar ministiri yang jyéchi b d t omumi yighinida söz qilip, teywenning b d t gha eza bolush réfirandumi rayon bixeterlikige tehdit, dep agahlandurghan mezgilde maqullandi. B d t omumighinidiki sözide teywenning herikitini "xeterlik qedem " dep tekitligen yang, "eger diqqet qilinmisa, bu teywen boghuzi we asiya - tinch okyan rayonining tinchliqi hem muqimliqigha tehdit élip kélidu" dégen idi.

Lékin xitay terepning bu mesilidiki qarishi bilen amérika awam palatasidiki ezalarning tonushida zor perqler mewjüt. Awam palatasining teywen heqqidiki qarar layihiside, xitay herbiy küchining zor kölemlik tereqqiyati " teywen'ge kéliwatqan tehditning küchiyiwatqanliqini we amérikining asiyadiki mewjutluqigha xiris qiliwatqanliqini körsetmekte "déyilgen. (Erkin)