Teywen da'iriliri béyjing olimpik mesh'ili pa'aliyitige qatnashmaydighanliqini bildürdi

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Xitay kochiliridiki 2008 - yili olimpikining teshwiqat taxtisi. AFP Photo

Aldinqi küni kechqurun béyjing terep 2008- yilliq olimpik mesh'ilini yetküzüsh pa'aliyitide mesh'elning teybéyde toxtap ötidighanliqini bildürgen bolup, uqturush chiqip nechche sa'et ichide teywen da'iriliri bayanat élan qilip özlirining bu pa'aliyetke qatnashmaydighanliqini bildürdi.

Xitay teywenni öz térritoriyisining bir qismi dep qarighachqa teywende ötküzülidighan olimpik mesh'ilini yetküzüsh murasimida, xitay hökümiti teywen'ge bésim ishlitip, murasim jeryanida teywenning bayriqini ishletmeslik we teywenning dölet gimnini orunlimasliq telipini otturigha qoyghan bolup , teywenmu xitayning mezkur teleplirini orunsiz dep qarap ret qilghan.

Xitay terep teywenning qararigha inkas qayturup uni " shermendilik timsali" dep atidi. Shuninggha yandashqan halda teywen prézidénti béyjingning olimpik mesh'ilini yetküzüsh pa'aliyitige qoyghan teleplirini teywenning igilik hoquqigha dexli-teruz qilghanliq ikenlikini körsitip, béyjing da'irilirini eyiblidi.

Teywen tenterbiye ministiri yang jungxé ikki terepning musape mesiliside pikir birliki hasil qilalmighanliqini otturigha qoydi we bir aydin köprek talash ‏- tartishtin kiyin ularning mesh'elni yetküzüsh pa'aliyiti heqqide birlikke kélelmigenlikini we bu jehette chongqur epsuslinidighanliqini bildürdi.

Teywen da'irliri:"eger xitay teywenning igilik hoquqini xunükleshturidighan qilmishlarni toxtatsa bu pa'aliyetke qatnishidu"

B b s da teywen olimpik komitéti re'isi sey chénwéyning éytqanlirini neqil keltürüshiche, sey chénwéy, xelq'ara olimpik komitétining 20- séntebirning xitay bilen bolghan talash tartishni ayaghlashturidighan axirqi kün qilip békitkenlikini hemde bu künningmu ötüp ketkenlikini bildürüp: " arimizdiki talash-tartishni dawamlashturushqa emdi mumkin emes. Mesh'el yetküzüsh pa'aliyitige teyyarliq qilidighan'gha waqitmu yetmeydu" dédi.

Béyjing olimpik yighinini teshkillesh komitéti: "teybéy olimpik nizamnamisigha xilapliq qildi , mesh'el yetküzüsh pa'aliyitini siyasiylashturdi" dep otturigha qoydi.

Bu yil aprélda béyjing da'iriliri 2008- yilliq olimpik mesh'ilini yetküzüsh pa'aliyitide mesh'el ötidighan sheherlerni békitip chiqqan bolup, shu ayda teywen xitayning mezkur pilanini ret qilghan we teywenning xongkongning arqisigha orunlashturulushi qarimaqqa teywenningmu xitayning bir qismidek tuyghu bérip qoyidighanliqini ipadiligen hemde eger xitay teywenning "igilik hoquqini xunükleshturidighan" qilmishlarni toxtatsa bu pa'aliyetke qatnishidighanliqini ipadiligen idi.

Béyjing olimpik mesh'ilini yetküzüsh musapisi bésip ötidighan 20 sheherni békitken bolup, mesh'el axirida jomulangma choqqisidin ötüp xitay paytexti béyjinggha yétip kélidu.

Xitay teywenning dölet gimni we dölet bayriqini ishletmeslikni telep qilghan

Eslide olimpik mesh'ili wyétnamning xu jimin shehiride toxtap ötkendin kiyin teywen'ge yétip kelmekchi idi, emma kéyin özgirip teywen xongkongdin kéyin yétip baridighan jay qilin'ghan. Xitay rehberliri mesh'el teywen'ge yétip barghanda, olimpik komitéti tonuydighan bayraq we bir dölet gimnini orunlashni teywenning özining dölet gimni we dölet bayriqini ishletmeslikni telep qilghan.

Bu yil apréldin buyan bu ikki dölet mesh'el yetküzüsh mesiliside söhbet ötküzüp kéliwatqan bolup, bu talash tartish netijisiz ayaghlashti. Xelq'ara olimpik komitéti xadimining birleshme agéntliqigha élxet arqiliq" bu ikki terep arisidiki talash tartishqa hel qilish charisi tépilmidi. Shunga mesh'el yetküzüsh musapisi teywenning teybéy shehirini yandap dawam qilidighan boldi" dep uqturghan.

Emma xitayning 2008- yilliq béyjing olimpik yighinigha teyyarliq qilish komitéti 21- awghust axbarat élan qilish yighin échip, xelq'ara olimpik komitétining teywenning 2008- yilliq béyjing olimpik yighinigha qatnishishida éniq belgilimisining barliqini, eger teywen béyjing olimpik yighinigha ömek ewetse qizghin qarshi alidighanliqini bildürdi.

Komitét re'isi jyang shyawyü: "biz jungxu'a teybéyning tenheriketchi wekiller ömikining junggogha kélishini qarshi alimiz" dédi we eger teywen adem ewetse ulargha aliy mulazimet qilidighanliqini bildürdi.

2008- Yilliq béyjing olimpiki kishilik hoquq teshkilatlirining qarshi turushigha uchrap kelmekte

2008- Yilliq béyjing olimpiki xelq'arada nurghun kishilik hoquq teshkilatlirining qarshi turushigha uchrighan bolup, amérika kino cholpini kishilik hoquq pa'aliyetchi miya ferraw mezkur olimpik yighinini "qirghinchiliq olimpiki’ dep atap bayqut qilish idiyisini otturigha qoyghan.

Uningdin bashqa amérikida bezi gholluq awam palata ezaliri amérika hökümitige teklipname yollap, eger xitay hökümiti darfur rayonida 200 mingdek ademning ölüshige we 2.5 Milyon ademning oy ‏- makansiz qélip musapir bolup kétishige seweb bolghan sudan hökümitini qollashni toxtatmisa 2008- yilliq béyjing olimpikini bayqut qilishni oyliship körüshni otturigha qoyghan. (Jüme)