Tibetler qarliq taghda shir belgilik dölet bayriqini pütün dunyada lepildetti (1)

• Muxbirimiz welining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Atliq we piyade tibetlikler nahiye bazirigha shiddet bilen basturup kirgen. Youtube Din élindi. Source: Youtube

Bu yil 3 ‏- ayning 10 ‏- küni, muhajirettiki tibetler özi turuwatqan döletlerning hemmiside birla waqitta heriketke kélip, 1959 ‏- yilidiki tibet qozghilingi xitay kommunist hökümiti teripidin basturulghanliqining 49 yilliqini xatirilep, kommunist hakimiyitige bolghan naraziliqini yene bir qétim ipadilidi.

Mushu künde, hindistanning daramsalada turuwatqan tibet yashliridin 100 din artuq kishi biwaste himalaya taghliridin ötüp öz ana wetini tibetke qaytip bérish üchün uzun seperge atlandi. Népalda turuwatqan 1000 din artuq tibet muhajirliri xitayning népaldiki elchixanisi aldigha kélip namayish qilip, özining démokratik teleplirini ipadilidi. Grétsiyining olimpiye shehiridimu, tibet yashliri tibet olimpik mesh'ili yéqip, 20 nechche dölet arqiliq axirida tibet chégrisigha élip baridighanliqini jakarlidi.

Del mushu künde, kommunist xitay hökümitining hökümranliqidiki tibet aptonom rayonining paytexti bolghan lasa shehiridimu, jébang ibadetxanisidin 300 neper diniy zad kochigha chiqip, tibet qozghilingi basturulghanliqining 49 yilliqini xatirilep namayish qildi. Namayishqa chiqqan lamalarni xitay saqchiliri dachaw ibadetxanisi aldida we lasa sheherlik saqchi idarisi aldida tosuwaldi. Xitay kommunist hökümiti tinch shekil bilen öz pikir-teleplirini ipadiligen dini zatlardin onlighan kishini étip öltürdi we yüzligen kishini tutup türmige tashlidi.

Buningdin 49 yil burun mushu ay, mushu künlerde, yeni 1959 ‏- yili 3 ‏- ayning 10 ‏- küni, lasa qatarliq sheherlerde tibetler 'qarliq taghda shir' belgilik bayriqini kötürüp, xitayning saxta aptonomiyisige qarshi keng kölemlik namayish qilghan idi. Maw zédungning kommunist hökümiti tibet xelqining milliy teleplirini ret qilip, ulargha qarita keng kölemlik basturush élip bardi. Lasa rayonidila 8 minggha yéqin tibetlikni öltürdi. Tibetning eyni waqittiki hökümet bashliqi we dini dahisi dalay lama öz yurtidin qoghlinip muhajiretke atlandi. Shuningdin kéyin maw zédung tibette qattiq basturush herikitini toxtatmidi. 1966 ‏- Yiligha kelgende, maw zédung tibette keng kölemlik xitaylashturushni bashlash üchün, tibetning yene bir diniy dahisi penchin lamani türmige qamidi.

Tibette bundaq keng kölemlik namayish 1989 ‏- yili 3 ‏- ayda yene yüz berdi. Tibetning 'qarliq taghda shir' belgilik bayriqi lxasada yene lepildidi. Bu qétimda tibet diniy zatliri kommunist xiyanetchilirige qarshi turush shu'arini towlighan idi. 120 Ming tibet qatnashqan bundaq keng kölemlik tinch namayishni, xitay hökümiti 15 ming esker we saqchi ewetip basturdi. Eyni waqitta xu jintaw tibet aptonom rayonluq partkomning sékritari idi.

Bu yil 2008 ‏- yili 3 ‏- ayning 10 ‏- küni, xu jnntaw béyjingdiki ikki chong yighinida yene bir qétim dölet re'isi bolup saylandi', dep jakarlan'ghan waqitta, lxasa shehiride yene bir qétim keng kölemlik namayish yüz berdi. Tibetning 'qarliq taghda shir' belgilik bayriqi yene bir qétim lxasa asminida lepildidi. Xu jintaw tibetlerning milliy teleplirini yene bir qétim qopalliq bilen ret qilip basturdi. Mushu künde, dunyaning bashqa jayliridiki tibetlermu, özi turghan döletlerde qozghilip, xitay kommunist hökümiti teripidin qoralliq basturulghan dehshetlik künlerni eslep namayish qildi. Bolupmu, xitay hökümiti bashtin ‏- axir ani tépip kéliwatqan tibetlerning, alqinida qurut ölmeydighan lamalirimu qattiq ghezepke keldi, ularningmu mushti qattiq tügüldi.

'Xitaygha nezer' tor bétining muxbiri tyenli ependi bu yilqi tibet herikitini tepsiliy közitip, burunqilargha sélishturup körgendin kéyin 'qarliq taghning shirliri bu yil qattiq hörkiridi, jongnenxey qattiq silkindi' dep teswirlidi.

' Közitish jurnili' ning bügünki sanidimu, tibette bir nechche on yildin buyan yüz bergen naraziliq heriketler we xitay hökümitining uni qandaq basturghanliqi teswirlep bayan qilin'ghan bir maqale bésildi. "Lxasagha tengligen neyze" dégen bu eslimini, tibette uzun yil muxbir bolup ishligen, emma özining bezi erkin pikirliri bedilige 4 yil türmide yatqan, hökümet qatlimining we yerlik xelqning ehwalini yaxshi bilidighan tang dashyen ependi yazghan idi. U mezkur eslimiside 1989 ‏- yili lxasada yüz bergen qoralliq basturushning jeryanini we tibet -xitay medeniyet toqunushining seweblirige da'ir uchurlarni bayan qilghan. (Dawami bar)