Chingxeyde minglighan tibet oqughuchiliri xitay tili ma'aripigha qarshi namayish qildi
Muxbirimiz mihriban
2010.10.20
2010.10.20
Süretni rébkong nahiyisidiki amma ewetken.
Tünügün chingxey ölkisidiki tibet oqughuchilirining tibet ana tili hem tibet medeniyitini qoghdashni telep qilip élip barghan bu namayishi, xelq'ara metbu'atlarning qiziq témisigha aylandi.
Erkin asiya radi'osi tibet bölümining Chingxey ölkisi rébkong ( xitayche tongrén) Nahiyisidin igiligen uchurliridin melum bolushiche, bu qétimqi namayishqa rénkong nahiyisidiki rébkong 1 - ottura mektipi, yifu ottura mektipi, tongrén tébbiy mektipi, malxo oqutquchilar terbiyilesh merkizi qatarliq 6 mekteptin texminen 5000 - din 7000 ghiche tibet oqughuchiliri, oqutquchilar hem bir qisim tibet rahibliri qatnashqan.
Namayish tünügün 19 - öktebir etigen 8 din kéyin bashlinip, chüshtin kéyin nahiyilik hökümet xadimi namayishchilar aldigha chiqqandin kéyin tinchliq bilen tarqap ketken.
En'gliyidiki erkin tibet teshkilatining tor bétidin melum bolushiche, tünügün etigen eng az dégende 1000din artuq oqughuchi we bir qisim oqutquchilar yerlik da'irilerning ma'arip islahatigha naraziliq bildürüp namayish bashlighan . Chüshtin kéyin namayishchilar qoshuni zoriyip 7000 din 9000 ghiche kishige yetken.
Namayishqa qatnashqan oqughuchilardin bireylen erkin asiya radi'osi tibet bölümining ziyaritini qobul qilip, namayishning sewebi heqqide toxtaldi.
Uning bildürüshiche yéqinda yerlik hökümet bundin kéyin tibet tilidiki ma'aripqa islahat élip baridighanliqini qarar qilghan. Shundaqla tibet tilidiki mekteplerde eslide tibet tilida neshr qiliniwatqan derslik kitablardin tibet til - edebiyati hem in'gliz tilidin bashqa barliq derslikler emeldin qaldurulup, uning ornigha xitay tilidiki derslikler almashturulidighanliqi uqturulghan.
Netijide yerlik hökümetning bu qararigha narazi bolghan tibet oqughuchiliri öz oqutquchilirining yétekchilikide, tünügün bu keng kölemlik naraziliq namayishini élip bérip, hökümettin xitay qanunida belgilen'gen "herqaysi milletler öz ana tilini qollinish erkinlikige ige" dégen qanunigha emel qilishini, tibet ana tili hem medeniyitini qoghdashni telep qilghan.
Xewerlerdin melum bolushiche, chingxeyning rébkong nahiyiside 2008 - yili partlighan yerlik tibet rahiblirining hökümetke qarshi naraziliq namayishida yerlik tibet rahibliri hökümet teripidin qattiq basturulghan hem kéyin pütkül tibet rayonigha kéngeygen bu heriket "14 - mart tibet weqesi" dep atalghan idi.
Emma, rayondin igiligen uchurlardin melum bolushiche, tibet oqughuchilirining bu qétimqi naraziliq namayishigha qarita yerlik hökümet saqchilar arqiliq weziyetni kontrol qilghan bolsimu, lékin namayish qilghan oqughuchilargha qarita basturush herikitide bolmighan.
Rébkong nahiyisidin bireylen roytérs agéntliqining ziyaritini qobul qilip, chüshtin kéyin nahiyilik hökümetning munasiwetlik xadimi namayishchilar aldigha chiqip, ularning telipini anglighandin kéyin, chüshtin kéyin sa'et 3 ler etrapida namayish qilghan oqughuchilarning özlükidin tarqilip ketkenlikini bildürgen. U yene eyni chaghda namayish dawamlishiwatqanda texminen 20din 30 ghiche saqchi aptomobili kélip, namayish qiliwatqan oqughuchilarni qorshiwalghan bolsimu, emma ular namayishchilardin héchkimni qolgha almighanliqini, hökümet xadimlirining namayishchilardin qayta - qayta soghuqqan bolushni telep qilghanliqini bildürgen.
Nöwette namayishtin kéyin yerlik hökümetning namayish bashlamchilirigha qarita qandaq tedbir qollinidighanliqi metbu'atlarning jiddiy diqqitini qozghimaqtiken.
Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit ependi bügün ziyaritimizni qobul qildi. U sözide tibet oqughuchilirining öz ana tilini qoghdash üchün élip barghan tinchliq namayishini qollaydighanliqini bildürüsh bilen bille, xitay hökümitining öz qanunida belgilen'gen " herqaysi milletlerning öz ana tilini qollinish erkinliki bar" dégen qanuni belgilimisige xilap halda, Uyghur tibet qatarliq milletlerning til we medeniyitini yoqitish herikitide boluwatqanliqini eyiblidi.
Dilshat rishit sözide yene, nöwette xitay hökümitining Uyghur rayonida mejburiy yolgha qoyuwatqan qosh tilliq ma'aripi nami astidiki "ma'aripni xitaychilashturush" siyasitige qarita, Uyghurlarningmu xelq'ara qanun - belgilimilerge asasen öz ana tilini qoghdashni telep qilish hoquqigha ige ikenlikini bildürdi.
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.