Tibettiki namayish toqunushqa aylandi

• Muxbirimiz shöhret hoshurning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

3 - Ayning 14 - küni lxasa shehirining kochilirida keng kölemde namayish we toqunush yüz bergen bolup, sürette, is - tütek basqan kocha we xitay herbi mashiniliri. AFP Photo

Tibetning paytexti lxasa shehiride düshenbe künidin bashlap dawam qiliwatqan namayish, 5 - künige kelgende toqunushqa aylan'ghan. Ghezeplen'gen tibetlikler saqchi mashinilirigha tash - kések atqan, etraptiki dukan'gha ot qoyghan. Saqchi terep namayishchilargha qaritip oq chiqarghan. Netijide ikki neper tibetlik ölgen we köp sanda kishi yaridar bolghan.

Ikki neper rahibning qolgha élinishi, weqening qozghilishigha seweb bolghan

Namayish 10 - mart küni, yeni tibet qozghilingining 49 - yilliq xatire küni bashlan'ghan. Xatire künidin bir kün awal ikki neper rahibning qolgha élinishi, weqening qozghilishigha seweb bolghan. Düshenbe küni chüshtin kéyin sa'et 3 te ibadetxanidin chiqqan 300 din artuq rahib we rahibe lxasa sheher merkizidiki saqchi ponkitigha qarap atlan'ghan. Ularning bu pa'aliyiti saqchilarning tosqunliqigha uchrighan bolup, 60 neperdin artuq namayishchi qolgha élin'ghan. Buning bilen namayish tibetning lxasadin bashqa sheherlirigimu kéngeygen.

Chingxeyde yashawatqan tibetliklermu aldinqi küni namayish ötküzgen bolup, namayishtin bir kün kéyin xitay tashqi ishlar bayanatchisi chin' gang, muxbirlarning so'aligha jawab bérip, tibette bir qisim kishiler jem'iyet tertipini buzidighan qanun'gha xilap herket bilen shughullan'ghanliqi üchün qolgha élin'ghanliqini bildürgen. Peyshenbe küni u, weqe heqqide muxbirlarning so'aligha qayta duch kelgen. U sözide birqanche kündin béri az sandiki kishilerning topilang peyda qilishqa urun'ghanliqini eskertken we weqening bésiqip bolghanliqini bildürüp tibettiki hökümet we qoralliq qisimgha minnetdarliqini ipadiligen.

Xewerler, weqening téxi bésiqmighanliqini körsetmekte

3 - Ayning 14 - küni lxasa shehirining kochilirida keng kölemde namayish we toqunush yüz bergen bolup, sürette, is - tütek ichide köyüwatqan mashina. AFP Photo

Fransiye axbarat agéntliqi jüme küni lxasa sheherlik doxturxanining jiddiy qutquzush merkizige téléfon qilghanda, merkezdiki bir neper xizmetchi özlirining yaridarlarni qutquzush bilen nahayiti aldirash ikenlikini, adem ölgenlikini emma ölgenlerning sanini bilmeydighanliqini bildürgen.

Radi'omizning tibet bölümining ziyaritini qobul qilghan bir tibetlik, az dégende ikki kishining ölgenlikini bildürgen. Londondiki tibet teshkilati toqunushta ölgüchilerdin birining ramochi isimlik 16 yashliq rahibe ikenligini melum qilghan.

Namayishning toqunushqa aylinishi gherb döletlirining endishisini qozghidi

Amérikining béyjingdiki elchixanisi xitayni soghuqqan bolushqa we qoral ishletmeslikke chaqirghan. Bügün aq saray bayanatchisi weqege inkas qayturdi. Bu inkas mundaq bayan qilinidu: " biz xitayda étnik milletler arisida yüz bériwatqan kélishmesliklerdin endishe hés qiliwatimiz. Prézidéntimiz béyjingning tibet dahiysi dalay lama bilen söhbet ötküzüshni burunla eskertken. Bu eskertmini yene tekrarlaymiz. Xitay tibet medeniyitini hörmet qilishi kérek."

Toqunushqa inkas qayturghan gérmaniye, bedili néme bolsa bolsun, her ikki terepni zorawanliqtin saqlinishqa chaqirghan we namayish ötküzüshni ipade we söz erkinlikidin ibaret eng eqelliy heqlerning bir parchisi dep qaraydighanliqini eskertken. We weqeni endishe ichide izchil közitiwatqanliqini bildürgen en'giliye, tibetning insaniy heqliri weziyitidin endishe qiliwatqanliqini, tereplerning tibet mesilisini tinchliq bilen hel qilishini ümid qilidighanliqini, terepler arisidin oq awazi chiqsa tebi'iy halda jiddiylishidighanliqini bildürgen. En'giliye bayanatchisi fransiye axbarat agéntliqigha yene mundaq dégen: " biz endishilrimizni xitay tashqi ishlar ministirlikige we londondiki xitay elchixanisigha yetküzduq we weqening omumiy ehwalidin doklat telep qilduq."

3 - Ayning 14 - küni lxasa shehirining kochilirida keng kölemde namayish we toqunush yüz bergen bolup, sürette, gensu ölkisidiki tibetlikler namayishta. AFP Photo

Weqe heqqide bayanat bergen kanada, xitayning tibetliklerning namayish qilish erkinlikini tosmasliqini hem tibettiki insani heqliri weziyitini yaxshilashni telep qilghan. Birleshme agéntliqining xewer qilishiche nöwette saqchi qisimliri lxasa sheher merkizining kochilirida qatnashni toxtatqan, soda we ish - orunliri taqalghan.

20 Yil ichidiki chong weqe

Bu qétimqi toqunush tibette yéqinqi yigirme yil ichide yüz bergen eng chong weqe hésablinidu. Tibette 1989 - yili bir nöwet chong toqunush yüz bergen. U chaghdiki musteqilliq telipi bilen qozghalghan namayish, xitay qoralliq qisimliri teripidin basturulghan idi.

Bu qétimqi tibet toqunushi we xitay terep bir Uyghur qizi peyda qildi dep xewer qilghan ayropilan partlitishqa urunush weqesi xitay paytexti béyjingda ikki chong yighin échiliwatqan peytke toghra keldi. Yighinda doklat bergen wén jyabaw xitaydiki barliq xelqning birlik we ittipaqliq ichide yashawatqanliqini alahide eskertken idi.

Xitaydiki olimpik shara'iti heqqide toxtalghan xitay da'iriliri xitayning olimpik ötküzülüshke munasip xatirjem we tinch jay ikenligini kop qétim tekrarlighan idi. Shunga közetküchiler yéqinqi ikki chong weqeni xitay jem'iyitining qarangghu tereplirige chiraq yéqip berdi déyishmekte. (Shöhret hoshur)