Guylinde herbiyler adem urup, minglighan puqralarning qarshiliqigha uchridi


2005.11.15

11 - Ayning 8 - küni guylin shehirining wayaw rayonida on mingdek kishi topilangni basturush saqchiliri bilen toqunushti.

Weqening sewebi

Weqening kélip chiqishi mundaq bolghan: bir nechche herbiy mes bolghandin kéyin, kira mashinisining shopuri bilen toqunushup qélip, bu ayal shopur we ularni tosqili kelgen kishilerni tepken. Buni körgen etraptiki kishiler ghezeplinip, herbiy mashinigha tash atqan. Weqening chongayghinini körgen yerlik saqchi da'iriliri derhal topilangni basturush qisimlirini ewetip, yash aqquzush bombisi bilen kishilerni tarqaqlashturghan. Bu jeryanda bir qisim kishiler yarilan'ghan.

Wayawdiki bir ahale bu heqte radi'oyimizning xitay tili bölümige mundaq dep melumat berdi: "topilangni basturush mashinisidin üchi keldi. Ularning etrapida 10 mingdek kishi yighilghan idi. Saqchilar tok kaltek bilen puqralarni urdi. Beziler yarilandi. Anglishimche, bir nechche herbiy mes bolghandin kéyin, kira shopurini urghan".

Wayaw rayonidiki doxturxana bolsa, bu ishtin xewersiz ikenlikini bildürdi.

Halbuki yerlik ahaliler, herbiylerning adem urush weqesining, on mingdek kishining qarshiliq pa'aliyitige aylinishida seweb barliqini bildürmekte. Wayawda turushluq bir kishining éytishiche, yerlik ahaliler herbiylerning qilghan etkenliridin alliqachan bizar bolghan.

"Eslide etraptiki kishiler ziyankeshlikke uchrighan emes. Emma ular kira shopurining tayaq yiginini körüp, herbiylerning adettimu yolsizliqi, adem bozek qilidighinini isige élip, birliship tayaq yigüchige yardemleshken ".

Weqe heqqidiki uchurlar qamal qilin'ghan

Guylinning wayaw rayonluq pingshen saqchixanisidiki bir xadim weqe heqqide melumat bérishni ret qildi.

Radi'oyimizning téléfon ziyaritini qubul qilghan nurghun yerlik puqralar gerche bu weqening bolghanliqini bildürgen bolsimu, emma bu weqe heqqide sözleshni xalimidi. Weqeni öz közi bilen körgen bir kishi bolsa bir yerlik tor bétidin bu heqtiki melumatlarni igileshni tewsiye qildi.

Muxbirimiz bu kishining tewsiyisi boyiche yerlik tor betliridiki munazire meydanini ziyaret qilghan bolsimu, biraq bu weqening jeryani heqqide tor bétige chaplan'ghan mezmunlar pütünley chiqiriwétilgen. Peqet bir qisim kishilerning bu weqe heqqidiki köz- qarashliri saqlinip qalghan. Uningda " herbiylerning yawuz qilmishliri az emes. Herbiyler mashinigha oltursa, tamaq yése da'im pul bermeydu" déyilgen. Yene bezi tordashlar bolsa, yerlik metbu'atlarning shunche chong weqeni tepsiliy xewer qilmighanliqini eyibligen.

Yerliktiki asasliq metbu'atlar hésablan'ghan guylin kündilik géziti we kechlik géziti bu weqe heqqide qisqighine xewer bergen. Uning asasliq mezmuni: "melum bir etretning eskiri léy yü'en bilen jang famililik saqchi, ashxanida tamaq yep chiqqandin kéyin, bir kira mashinisining shopuri bilen yol taliship toqunushup qalghan. Buni körgen etraptiki yaman gherezlik kishiler dawrang sélip, bu qétimqi ammiwi weqeni keltürüp chiqarghan".

Herbiy da'iriler weqe heqqide heqqaniy xewer bérishni tosighan

Ismini ashkarilashni xalimaydighan bir axbarat xadimining bildürüshiche, herbiy da'iriler weqe heqqide heqqaniy xewer bérishni tosighan.

"Herbiy da'iriler bizni weqeni xewer qilghili qoymidi. U qisghine xewerni téxi herbiy da'iriler özi yazghan. Bizning yazghan xewirimizge ular razi bolmay, uni désengler bolmaydu, buni désengler bolmaydu dep tosidi. Eslide biz tepsiliy xewer yazghantuq. Biraq ular u xewerni bergili qoymidi. Axiri ularning teshwiqatqa mes'ol xadimliri özliri xewerni yézip, élan qildurdi. Yerlik metbu'atlar we saqchi organlirining adette herbiylerning ishlirigha chat kérish hoquqi yoq. Armiye döletning qanun ijra qilidighan wastisi bolghachqa, ularni yerlikning héchqaysi tarmaqliri bashquralmaydu. Ular peqetla özlirining rehberlirige boysunidu" .

Herbiylerning yolsizliq ehwalliri ilgiri Uyghur élidimu köp yüz bergen bolup, bu xil weqelerning ichide eng dangliqi 80 - yillarda qaghiliq nahiyisining kökyar yézidiki küde mehelliside yüz bergen weqe hésablinidu. Eyni waqitta, kökyardiki eskerler yerlik tashyol ishchilirining béqiwatqan kalisini owlap, buninggha qarshiliq körsetken bir Uyghurnimu étip öltürgen. U qétimqi weqe yerlik xelqning qattiq naraziliqini qozghighan idi. (Arzu)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.