Xitay saqchi da'irisi bilen Uyghurlar arisidiki qoralliq toqunush türk metbu'atliridimu yer aldi

• Ixtiyari muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki melumati
• Download story audio

1-Ayning 5-küni xitay saqchiliri bilen Uyghurlar arisida yüz bergen toqunush weqesi türk metbu'atliridimu yer aldi. Türkiyining eng chong gézitliridin biri bolghan milliyet gézitide "Uyghur rayonida élip bérilghan eskiri herikette 18 kishi öldi", terjiman gézitide bolsa "xitayda Uyghurlar qirildi" témisida élan qilindi. Milliyet gézitidiki xewerde mundaq yézilghan: "xitay saqchilirining jüme küni shinjang Uyghur aptonom rayonida térror bazisi tépilghanliqini ilgiri sürüp turup élip barghan herikitide 18 kishi öltürüldi, 17 kishi qolgha élindi. Munasiwetlik kishiler sherqiy türkistan islam herikitining térichilerni yétishturudighan bazisigha élip bérilghan herikette bir saqchining ölgenlikini, bir saqchining yarilan'ghanliqini élan qildi".

Terjiman gézitining bash sehipiside bir miltiq resimi bilen bérilgen xewerge "xitayda Uyghurlar qirildi", dep mawzu qoyulghan bolup, Uyghur aptonom rayonida sherqiy türkistan islam herikitining meshq bazisigha élip bérilghan herikette xitay saqchiliri 18 Uyghurni öltürüp 17 sini qolgha alghan, dep yézilghan. Xewerde yene shinjang Uyghur aptonom rayoni jama'et xewpsizlik idarisi bashliqi sunfungli sherqiy türkistan islam herikiti bazisigha élip barghan herikitide bir xitay saqchining ölüp, bir saqchining yarilan'ghanliqini, özlirining qéchip ketken gumanliq kishilerni izdewatqanliqini dédi, déyilgen.

Bu xewer élan qilin'ghandin kéyin, türkiyidiki sherqiy türkistan ammiwi teshkilatliri we Uyghurlar xitay hökümitining 11- sintebir weqesidin kéyin dunyagha Uyghurlarni térrorist qilip körsitishke tirishiwatqanliqini, xelq'ara térrorizmgha qarshi küreshni bahane qilip turup bigunah Uyghurlarni basturuwatqanliqini ilgiri sürdi. Biz bu toqunush heqqidiki köz qarashlirini élish üchün ammiwi teshkilat mes'ulliri we térror mutexessisliri bilen söhbet élip barduq.

Gazi uniwérsitéti oqutquchisi, térror mutexessisi nurullah aydin ependi bu weqeni analiz qilip mundaq dédi:

"Bu heriket sherqiy türkistandiki öz halida yashawatqan xelqni yutuwélish siyasitining bir parchisi. Eslide xitayning sherqiy türkistandiki bu xil siyasitige qarshi birleshken döletler teshkilati we dunyadiki insan heqliri teshkilatlirining heriketke ötüshi üchün tirishish lazim. Chünki, bularni xitayning sherqiy türkistanni xitaylashturush siyasitining netijisi dep qarash lazim. Chünki, dini étiqad xelqning assimilyatsiye bolushini tosup qalidighan bir waste. Shunga xitaylar xelqning dini itiqadini, dinini yoqitishqa tirishiwatidu. Xitayning bu herikitini menche mushundaq tehlil qilish lazim".

Türk dunyasi insan heqliri teshkilati bashliqi abdullah buksur ependi bu weqe heqqidiki köz qarishini éytip mundaq dédi:

"Dunya metbu'atigha échilmighan, insan heqliri teshkilatliri we axbarat organlirigha yépiq bir rayonda élip bérilghan bu eskiri heriketke xalighan bir isimni qoyghili bolidu. Bu rayondin toghra melumatlarning dunyagha ulishishi mumkin emes. Téléwiziyelerde körsitiliwatqan körünüshler insanning yürikini aghritidighan körünüshledur. Bu körünüshlerdin Uyghurlarning yoqsulluq ichide yashawatqanliqi körünüp turuptu. Eger Uyghurlar xitaylar ilgiri sürgendek térrorist bolsa bulargha élip bérilghan eskiri heriketler we eskiri heriket jeryanida qolgha chüshürülgen qoral yaraqlar, dunya metbu'atigha körsitilishi kérek idi. Bundaq bolmighan teqdirde xitay nime dése désun, xitayning bu gépige héchkim ishenmeydu. Eger siz jim olturghan kishilerning öyige bésip kirip, ularni öltürgen bolsingiz bu pilanliq bir shekilde bir milletni yoq qilish siyasitining bir parchisidur".

Dunya Uyghur qurultiyi mu'awin re'isi, sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jem'iyiti bashliqi séyit tümtürk ependi bu heqtiki köz qarishini bayan qildi.