Pakistanda özbék militantlar bilen yerlik qebililer otturisidiki toqunushlar barghanséri jiddiyleshmekte

• Awaz anglash
• Download story audio

Igileshlerge qarighanda, pakistanning afghanistan chégrisi yéqinigha jaylashqan jenubiy weziristanning ezem warsak nahiyiside panahlan'ghan özbék militanlar bilen yerlik qebililer otturisidiki toqunushlar bir yerlik qebile bashliqining öltürülüshi sewebidin bashlan'ghan. Mezkur qebile bashliqining rayondiki özbék militanlar teripidin öltürülgenlikidin gumanlan'ghan yerlik qebile rehberliri 19‏- mart küni özbék militanlarning bazilirigha hujum bashlighan.

Tirishchanliqlar toqunushlarni toxtitalmidi

Özbék militanlarning qarshi hujumgha ötüshi bilen weziyet jiddiyleshken bolup, rayondiki muhim qebililerning béri hésablan'ghan yargulxél qebilisining, darixél we tajixél qebililirige qarshi özbék militantlarning sépide urushqa qatnishishi bilen toqunushlarning da'irisi téximu kéngeygen. Bu jenubiy weziristanda panahlan'ghan özbék militanlarning yargulxél qebilisining qollishi bilen darixél we tajixél qebililiri bilen ikkinchi qétimliq toqunushi bolup hésablinidu. 6‏- Mart küni yüz bergen toqunushlarda 19 kishi ölgen idi.

Xewerlerge qarighanda, yerlik qebililer bilen rayondiki özbék militanlar otturisidiki toqunushlarni toxtitish üchün pakistan jem'iyiti ulamay islam teshkilatining re'isi, mewlana fezul raxman, jalalidin heqqanining oghli, srajidin heqqani, talibanlarning ataqliq qomandanlirining biri bolghan molla dadulla qatarliq kishiler jiddiy tirishchanliq körsetken bolsimu, emma toqunushlarni toxtitalmighan.

Pakistan ichki ishlar ministiri aftapxan shérpaw jüme küni yeni 3‏- ayning 30‏- küni jenubiy weziristan rayonidiki özbék militanlar bilen yerlik qebililer otturisida yüz bergen toqunushlarda 45 özbék miltani we 7 qebile jengchisining ölgenlikini bildürdi. Uning éytishiche, jüme küni, özbék militanlar yerlik qebile rehberlirining rayondin chiqip kétish toghrisidiki oltimatomini qobul qilmighandin kéyin, toqunushlar kücheygen. Pakistan bixeterlik xadimlirining bildürüshiche, yerlik qebile jengchiliri özbék militanlarning bazilirigha rakitalar bilen hujum qilghan. Lékin pakistan hökümiti muxbirlarning rayon'gha bérishini chekligenliki üchün toqunushlarning qandaq dawamlishiwatqanliqi we toqunushlarda qaysi tereptin qanche kishining ölgenliki téxi musteqil menbeler teripidin éniqlanmighan.

Özbékler bilen yerlik qebililer arisidiki toqunush

Siyasiy analizichi b ramanning "intilli brifs" namliq tor bétide élan qilghan mulahiziside bildürüshiche, jenubiy weziristan rayonda özbék militanlar bilen yerlik qebililer otturisida yüz bergen toqunushlar, rayonda pa'aliyet élip bériwatqan özbék, pakistan armiyisini xoshal qilghan. Chünki pakistan armiyisi, rayondiki özbék, chichen we Uyghurlarning pa'aliyetlirini toxtitish üchün amérika, xitay we rusiyining qattiq bésimi astida qalghan idi. Pakistan armiyisi shuning üchün özbék militanlar bilen yerlik qebililer otturisidiki toqunushlarni toxtitish üchün héchqandaq tedbir almighan we toqunushlargha arilashmighan.

Pakistanning jenubiy weziristan rayonida panahlan'ghan özbéklerning bir qisimi afghanistan özbékliri yene bir qisimi özbékistan özbekliri iken. Rayondiki afghanistan özbekliri, özbék général abdurishit dostumning eskerliri bolup, 1991‏- yili dostum prézidént nejibulladin yüz örüp, mujahidlar sépige qétilghandin kéyin, ular herbiy xizmet ötewatqan afghanistanning sherqiy we sherqiy jenubiy rayonliridiki baziliridin qéchip, pakistanda panahlan'ghan. Özbéksitandin kelgen özbékler bolsa, özbékistan islamiy herikitining jengchiliri bolup, ular afghanistandiki talibanlar hakimiyiti gumran bolghandin kéyin, afghanistandin qéchip pakistanning jenubiy weziristan rayonida panahlan'ghan. Deslepte jüme nemen'ganining rehberlikide pa'aliyet élip barghan özbékistan islamiy herikiti jengchiliri, uning ölümidin kéyin, tahir yoldashning rehberlikide özbékistan prézidénti islam kerimof hakimiyitini aghdurush hemde sherqiy türkistannimu öz ichige alghan ottura asiya rayonida bir islam xelipiliki qurush üchün pa'aliyet élip barmaqta.

Xewerlerge qarighanda, 2001‏- yili isimini türkistan islamiy herikiti dep özgertken, özbékistan islamiy herikitining sipide Uyghurlarmu bar'iken. Pakistanning jenubiy weziristan rayonida qanchilik özbék militanining mewjut ikenliki éniq emes. Emma bezi uchurlargha qarighanda, mezku rayonda pa'aliyet élip bériwatqan özbék militanlarning sani 2000 kishige yétidiken.

Pakistan hökümet da'iriliri jenubiy weziristan rayonida özbék militanlar bilen yerlik qebililer otturisida dawamlishiwatqan toqunushlarni, prézidént musherrepning, rayondiki chet'ellik militanlarni yerlik qebililer bilen tinchliq kélishimi imzalap, ularning qoli bilen yoqitish pilanining ghelbisi dep qarimaqta.

Köpchilikke melum bolghandek, pakistan hökümiti pakistan-afghanistan chégra rayonidiki qebililer bilen tinchliq kélishimi imzalap, chet'elllik militanlarni tazilash üchün rayonda élip bériwatqan herbiy herikitini toxtatqan idi. Kélishimge asasen yerlik qebililer, chet'ellik militanlarning rayonda pa'aliyet élip bérishige ruxset qilmaydighanliqini wede qilghan. Emma pakistan hökümitining qebililer bilen imzalighan bu kélishimi gherb döletliri hemde afghanistan hökümitining qattiq tenqidige uchrighan. Ular, bu kélishimning, talibanlargha pakistan, afghanistan chégra rayonida erkin pa'aliyet élip bérishi üchün shara'i'it hazirlap béridighanliqini ilgiri sürgen idi. (Qanat)