Qeshqerde pilanliq tughut xizmet yighini, xotende tömür yol qurulushi bashlandi

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

7 - Yanwar küni Uyghur aptonom rayoni partkom sékrétari wang léchüen xitay döletlik nopus we pilanliq tughut komitéti partiye sékrétari li bin we xitay tömür yol ministirliqi qurulush layihilesh toxtam tüzüsh merkizining mudiri rén rüntanglar bilen körüshüp, Uyghur élining nopus ehwali we tomur yol liniyisini xoten'ge tutashturush qurulush layihisi üstide söhbet élip barghan.

Jenubta pilanliq tughut xizmitini ching tutup, tömüryolni xoten'ge tutashturush

Tengritagh torida bu heqte bérilgen xewerde ashkarilinishiche, tömüryol ministirliqidin kelgen rén rüntang wang léchüen bilen körüshkende qeshqerdin xoten'ge tutashturulidighan tömür yol liniyisining yéngi pilanini tonushturghan.

Wang léchüen li bin bilen uchrashqanda xitay merkiziy hökümitining Uyghur ili nopus we pilanliq tughut xizmitige köngül bolup kelgenlikige rehmet éytidighanliqini ipadiligen we Uyghur élining jenubidiki üch chong wilayette yürgüzüwatqan pilanliq tughut xizmetlirige alahide mukapatlash siyasitini yürgüzülgenliki Uyghur ili pilanliq tughut xizmitige zor ilham bergenlikini otturigha qoyghan.

Hazirche, ularning yene némilerni déyishkenliki ashkarilanmighan bolsimu, emma wang léchüenning xitayning merkiziy hökümitige biwasite qarashliq dölet apparatliridin kelgen emeldarlar bilen körüshkenlikining némilerdin dérek béridighanliqi toghrisida mulahizichiler arisida her xil so'allar peyda bolmaqta.

Tengritagh torida bu heqte bérilgen xewerdin melum bolushiche, nopus we pilanliq tughut komitéti partiye sékrétari li bin 7- yanwardin 10- yanwarghiche, Uyghur élide "yéngi yéza a'ilisi medeniyet oyi" ge wiwiska ésish murasimigha we qeshqerde échilidighan jenubiy Uyghur ilidiki üch wilayette yéza pilanliq tughut siyasitini emeliyleshtürüshte alahide mukapatlash we righbetlendürüsh murasimigha qatnishidiken.

Qeshqer - xoten liniyiside 2010 - yili toshush bashlinidu

Xewerde körsitilishiche, xitay hökümiti qeshqerdin xoten'giche tonushturushni pilanlawatqan tomur yol liniyisining omumiy uzunluqi 480 kilométir bolup, qeshqerdin bashlinip, yéngisheher, aqto, yéngisar, yerken, qaghiliq, guma, qariqashlardin ötüp xoten'ge tutashturulidiken.

Melum bolushiche, mezkur tömür yol liniyiside bu yil 6- iyunda qurulush bashlinip, 2010- yili resmiy toshush bashlinidighan bolup, bu heqte toxtalghan wang léchüen jenubtiki her millet xelqning qeshqer-xoten tömür yolining pütüshini töt köz bilen kütüwatqanliqini bildürgen.

Wang léchüen :" jenubi shinjangdiki tebi'iy köpiyish nisbitini qet'iy töwenlitishimiz kérek"

Pilanliq tughut we Uyghur élining jenubidiki üch wilayette yashaydighan Uyghurlarning nopus mesilisi, wang léchüen hökümiti üchün Uyghur ilidiki eng muhim xizmetlerning biri bolup, wang léchüen 2007- yili 27- iyun Uyghur élide échilghan nopus we pilanliq tughut yighinida jenubi Uyghur élidiki namratlar nisbiti pütün aptonom rayon namratlar nopusining 85 pirsentini igileydighanliqini bildürgen we éniq qilip " shu sewebtin hazirdin bashlap, biz iradimizni yenimu qattiq qilip, téximu zor küch bilen eng ünümlük tedbirlerni qollinip yézilardiki bolupmu jenubi shinjangdiki hem tiz we hem yuqiri halette kötürülüwatqan tebi'iy köpiyish nisbitini qet'iy töwenlitishimiz kérek" dep otturigha qoyghan.

U yene her qaysi derijilik partiye komitétliri, hökümetler we munasiwetlik organlarning xizmet merkizini asasi qatlamgha yötkep, yéza igilik we charwichiliq rayonlirida bolupmu az sanliq milletler topliship olturaqlashqan rayonlardiki pilanliq tughut xizmitini muhim xizmet küntertipige qoyushni izchil dawamlashturushi kéreklikini tekitligen.

Uyghurlarning tebi'iy köpiyishini cheklesh we tömüryolini xoten'ge tutashturushtiki ichki baghlinish nede?

Uyghur ilidiki az sanliq milletler topliship olturaqlashqan rayonlarda bolupmu, jenubiy Uyghur élide pilanliq tughut xizmitini ching tutup, tebi'iy köpiyish nisbitini barliq tedbirlerni qollinip cheklesh siyasitini yürgüzüshi we tomur yol liniyisini xoten'giche tutashturush pilanini emelge ashurushta jenubiy Uyghur élide namratlar nisbitining yuqiri bolushi asasliq seweblerning biri bolghanmu? yaki xitay hökümiti jenubiy Uyghur élide nopusni cheklesh siyasitini qattiq yürgüzüsh iradisini kücheytiwatqan minutlarda tömür yolini xoten'giche, axirida xotendin chingxeygiche tutashturush pilanining arisida bashqiche baghlinish barmu? bu xil siyasetning adaqqi gherizi némilerge tikilgen dégendek so'allar meydan'gha chiqidu.

Bu so'allirimiz heqqide toxtalghan siyasiy közetküchi ilshat ependi buni xitay hökümiti ezeldin yoshurup kelgen Uyghurlarning tebi'iy köpiyish nisbitini cheklesh we xitaylarni köplep toshup kélish arqiliq Uyghurlar eng topliship olturaqlashqan rayonda xitay nopusining üstünlükini igileydighan haletni shekillendürüp, Uyghurlarni öz élide az sanliq millet ornigha chüshürüp jenubiy Uyghur ilidiki Uyghurlar bilen xitaylar arisidiki nopus tengpungluqini buzush arqiliq Uyghurlarni assimilyatsiye qilish suyiqestining bir qismi dep körsetti.

Ilshat ependi :"tömür yol xaraktér jehettin bingtüen bilen oxshash"

U bu heqte toxtilip yene, tomur yolning xitaylarni Uyghur élige tökme qilip toshup kélishte eng zor rol oynaydighanliqi heqqide toxtaldi.

Ilshat ependi axirida, tömür yolning xaraktér jehettin bingtüen bilen oxshash bolghan bir hökümet apparati ikenlikini tekitlep, tomur yol idarisi xoten'ge barsa xitayning merkiziy hökümitige biwasite qarashliq yene bir musteqil hökümet xaraktérlik organning Uyghur élining eng jenubighiche yétip baridighanliqini körsetti.

50 Yilda Uyghur ilidiki xitaylarning nopusi 25 hesse artqan

Ilgiri yaponiyide oqup hazir amérikida yashawatqan bir Uyghur ziyaliyning éytishiche, 1949 - yilidin hazirghiche, Uyghur ilidiki xitayning nopusi 25 hesse artqan bolup, xitayning 50 yil ichide Uyghur ilidiki sanining shunche tiz köpiyishini tömür yol transportidin ayrip qarighili bolmaydiken.

Bu Uyghur ziyaliyning qarishiche yene, hazir Uyghur élige yéngidin kelgen xitaylarning Uyghur élide yerliship qélishidimu tömür yol intayin muhim rol oynighan bolup, yéngi kelgen xitaylar qatnash rawan bolsila Uyghur élining her qandaq bir bulung ‏- pushqaqlirighimu könüp qalidiken. (‏Jüme)