Xitay xénendiki toqunushning tinjighanliqini élan qildi

Xitay da'iriliri xénenning jéngju rayonida tungganlar bilen xitaylar otturisida yüz bergen toqunushning tinjighanliqini élan qildi. Biraq rayondin kelgen xewerlerde saqchilarning kochidiki gumanliq kishiler üstidin tekshürüsh élip bériwatqanliqi ilgiri sürülmekte.

Hökümet terepning melumatigha asaslan'ghanda toqunush jeryanida 7 kishi ölgen 42 kishi yarilan'ghan. Xénenning jéngju shehrige tewe lang chinggang bazirining ikki kentidiki xitaylar bilen tungganlar otturisida yüz bergen toqunush 5 kün dawamlashqandin kéyin, hökümet da'iriliri toqunushning tinjighanliqini bildürdi. Biraq, toqunush yüz bergen rayonda nechche yüz kishilik qoralliq saqchilar we herbiylerning hazirgha qeder kocha- koylarda post turup, tonuqushning yene yüz bérishidin saqlinish üchün tirishiwatqanliqi ilgiri sürülmekte.

Amérika axbarat agéntliqi, rayonda yolgha qoyulghan herbiy haletning düshenbe küni bikar qilin'ghanliqini xewer qilghan. Toqunush yüz bergen rayondiki yerlik da'iriler, weqening tinjitilghanliqini bildürdi. Biraq qoralliq saqchilar hazirgha qeder kocha -koylarda charlash élip barmaqtiken. Weqe yüz bergen nenrin kentidiki bir kadir mundaq deydu: " weqe bir terep qilindi, toqunush tinjitildi". Biraq, u az sandiki bir qisim qoralliq saqchilarning kocha-koylarda charlash élip bériwatqanliqini bildürdi. Toqunush yüz bergen rayondiki weqeni öz közi bilen körgüchi bir kishining bildürüshiche, saqchilar weqe tughdurghanlarni sürüshtürüp qolgha élishni bashlighan. U " hazir saqchilar asasliqi weqe tughdurghan xitaylarni tutiwatidu, tungganlargha tegmidi" dédi.

Amérika birleshme axbarat agéntliqining xewer qilishiche, toqunush yüz bergen lang chinggang kentidiki bir tunggan ayal, " xitaylarda bashqilarni bozek qilish teb'iyiti bar, ular bashqilarni bozek qilidighan nurghun ishlarni qildi" dep tekitligen. Xongkong metbu'atliri, xitay hökümitining weqe yüz bergen rayonni qamal qilip, rayon'gha kirishke urun'ghan chet'ellik muxbirlardin 10 kishini tutup qalghanliqini xewer qildi. Xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi jang chiyö, chet'ellik muxbirlarning weqe yüz bergen rayon'gha kirishige yol qoyidighan yaki qoymaydighanliqi heqqidiki su'aligha jawap bérip, " weqe jonggoning ichki ishi, bashqilarning buninggha bash qaturushi hajetsiz, weqe nahayiti yaxshi bir terep qilindi" dep körsetken. Xewerlerge qarighanda xitay jama'et xewpsizlik ministiri jaw yongkang, weqe yüz bergen rayondiki jama'et xewpsizlik da'irilirige " toqunushni ihtiyatchanliq bilen bir terep qilish toghrisida telimat bergen.

Tungganlar xitayning her qaysi jaylirigha tarqalghan jonggodiki nupusi eng köp, xitay boyiche memliket xaraktirlik tesirge ige millet. Xitay - tunggan munasiwiti jonggodiki memliket xaraktirlik muqimliqqa munasiwetlik nazuk mesililerning biri. Kanadadiki xitay mesililiri tetqiqatchisi du jifu, xitayda milli mesililerni yumshitishning yoli heqiqi menidiki aptonomiyini yüzgüzush dep körsetti. Milli mesilini noqul mulayim wastilar bilen hel qilghili bolmaydighanliqini tekitligen du ependi mundaq deydu: "omumiy jehettin alghanda hazirqi weziyet intayin xeterlik, bolupmu tibet mesilisini alghanda tibet mesilisi nöwette xelq'araliship ketti. Tibet mesilisi xelq'araliship ketken ehwal astida tibet mesilisini ihtiyatchanliq bilen bir terep qilmighanda bu yerde yüz bergen topilang, pütün memliket weziyitini astin-üstin qiliwetse eksinche tesir yaritishi, shinjang, ichki mongghollarda weqe kélip chiqishi mümkin. Meyli melum rayon bolsun yaki az sanliq millet bolsun ularning öz- özini idare qilish telipi bolidu. Noqul mulayim wastiler bilen milli mesilini hel qilghili bolmaydu".

Xewerlerge qarighanda xitay kompartiyisining bash sékritari xu jingtaw, yéqinda merkizi komitét siyasiy biyurusining üginishide, partiye we hökümettin milli mesililerni hel qilish iqtidarini yuqiri kötürüshni telep qilghan. Siyasi üginishde merkizi milletler uniwérsititining proféssori yang shinméy bilen xitay ijtima'iy penler akadimiyisi milletler tetqiqat ornining bashliqi chi shiywen, xitaydiki milletler mesilisi boyiche doklat bergen. Yang shiméy, az sanliq milletlerning ichki ishlirigha köp arilishish, ulargha bésm ishlitish milli ziddiyetni ötkürleshtürüp, döletning qalaymiqanchiliqi we bölünishini keltürüp chiqiridu dep körsetken. (Erkin)