38 - Nöwetlik asiya we shimaliy afriqa ilmiy muhakime yighini türkiyede ötküzülmekte

• Muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

38 - Nöwetlik asiya we shimaliy afriqa ilmi muhakime yighini türkiyening enqere shehiride resmiy bashlandi. Yighin'gha amérika, gérmaniye,rusiye, en'giliye we xitaygha oxshash 66 dölet we rayondin jem'iy 1885 ilim adimi qatnashmaqta. 130 Yildin béri her yili dunyaning perqliq döletliride échiliwatqan bu yighinda til, edebiyat, tarix, sen'et, muzika we xelq'ara munasiwetlerge oxshash témilar tetqiq qilin'ghan 1800 etrapida maqale sunulidu.

9 - Ayning 10- küni enqere bilkent méhmanxanisining yighin zalida ötküzülgen échilish murasimida, türkiye bash ministiri rejep tayip erdoghan, mediniyet ministiri ertughrul günay, dölet ministiri memet aydin we béshir atalay qatarliq kishiler söz qildi. Échilish murasimida 80 yashtin halqighan 12 türk alimigha eng qimmetlik bilim adimi mukapati bérildi. Bular türk mediniyet tarixi tetqiqatchisi,prof.Doktor shükri elchin, prof.Doktor ihsan doghramaji, ma'aripchi sulayman qazmaz, sen'et tarixchisi oktay aslanapa, meshhur tarixchi halil inaljik, tilshunas profésor zeynep qorqmas, tarixchi hemze er'oghlu we qedimqi türk tarixi tetqiqatchisi kazim mirshan qatarliqlardur.

Kazim mirshan heqqide qisqiche melumat

Türk tarixi tetqiqatchisi kazim mirshan 1919 - yili7 - ayning 4 - küni ghuljida tughulghan. 1937 - Yili oqush üchün türkiyege kélip türkiyede istanbul téxnika uniwérsiـtétida oqughan. Qazim mirshah gérmaniyedimu oqughan bolup, u gérmanche, rusche we in'gilizche tillirigha puxta bolup buning sirtida u pütün türkiy milletlerning tilinimu nahayiti yaxshi bilidiken. U türkiyede miladidin burunqi türk tarixi tetqiqati bilen tonulghan. U tünügünki bu murasimda türkiye bash ministiri rejep tayip erdoghanning qolidin mukapatini tapshurup aldi.

Bu yighin'gha Uyghur bilim ademliridin shinjang unwérsititi oqutquchisi profésor abdukérim raxman, atatürk namliq kitapning yazghuchisi we tarixchi yüsüpjan islam, amérikida turushluq tarixchi, doktor nebijan tursun qatarliqlar qatnashti. Buning sirtida yene, shinjang unwérsititi ottura asiya tetqiqat merkizi mudiri chén shiming, merkizi milletler unwérsititi proféssori xu jingxu'a qatarliqlarmu bu yighin'gha qatnashmaqta.

Türkiye bash ministiri erdoghan bilim ademlirige intayin ehmiyet béridighanliqini ipadilidi

Yighinda söz qilghan türkiye bash ministiri rejep tayip ordoghan mundaq dédi: "hörmetlik xanimlar we ependiler, silerni chin könglümdin qarshi alimen. Dunya ténchliqi we xelqning parawanliqi üchün xizmet qiliwatqan silerge oxshash qimmetlik bilim ademlirining dölitimizge kelgenlikinglardin intayin xoshalliq hés qilimen. Bir jahan döliti qurghan osmanli impiriyisining padishahi bolghan osman gazining oghli orxan gazigha wesiyiti heqiqetenmu qimmetlik we kürüshchanliqqa igidur. U oghligha: ey oghlum, alimlar, sen'etkarlar, edipler döletning bedinining küchidur. Ulargha iltipat qil, ularni qedirle. Allahning heqqini we qullarning zulumini küzet. Sendin kéyinkilergimu mushundaq nesihet qil. Xelqingni düshmenlerning tajawuzidin we zulumdin qoghda. Heqsiz yerge héchbir kishige azar berme. Xelqingning raziliqini al.,dep nesihet qilghan idi. Mana bu sözlerning arqisida insan söygüsi bar, adalet bar, ténchliq bar we teng ortaqlishish idiyisi bar. Jem'iyetni idare qilidighanlarning, qolida küchi barlarning, döletlirining we dunyaning kélechikini belgileshte söz igisi bolghan kishilerning yuqiridiki sözlerdin ders chiqirishi kérek."

Rejep tayip erdoghan bilim ademliridin kütidighan ümidi üstide toxtulup sözige mundaq dawam qildi : " insanliq alimide bilim ademlirining, sen'etkarlarning, ediblerning bay meniwi dunyaliridin bizlerge yétip kelgen mana mushundaq nurghun heqiqetler bar. Biz bulardin eng yaxshi derijide paydilinishimiz kérek. Bolupmu silerge oxshash qimmetlik bilim ademliri, sen'etchiler we edipler! siler mana bu heqiqetlerni döletni idare qiliwatqanlarning, dunyani idare qiliwatqanlarning semige sélip turisiler we shundaq qilishinglar kérek. Biz siyasetchiler bolush süpitimiz bilen silerning aghzinglardin chiqidighan her bir éghiz sözge intayin ehmiyet béridighanliqimizni seminglerge salmaqchimen. Shundaq bilim ademliri barki, dunya ténichliqigha ziyan salmaqta. Epsuski mana mushundaq ehwallarmu körünmekte. Türkiye jumhuriyiti qurulghandin béri peqetla özi üchün emes, belki pütün dunyaning ténchliqini özige prinsip qilghan bir dölet. Ulugh ata türkning yurtta ténchliq dunyada ténchliq, dégen sözi bizning yol körsetküchimiz."

Yighinda oqulidighan Uyghurlar heqqidiki maqaliler

Bu yighin 9 - ayning 10- künidin 15 - künigiche dawam qilidu. Bu ilmiy muhakime yighinida Uyghurlargha a'it maqalilerdin sherqiy türkistan jumhuriyiti heqqidiki Uyghur menbeliri we uning ehmiyiti, sherqiy türkistanda qosh tilliq ma'arip, Uyghur örp - adetliride milliy tibabet, Uyghur qol yazmilirining türkologiye tetqiqatidiki orni, xitay menbeliri asasida shiju Uyghurliri üstide bir tetqiqat qatarliq bir yürüsh maqaliler oqulidu. (Erkin tarim)