Uyghur karizlirigha seper namliq kitabtin tughulghan oylar

• Muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Türkiyide chiqidighan yéngi chagh gézitining 18 -chisladiki sanida "Uyghur karizlirigha özdenje yolchuluq" , témisida bir maqale élan qilindi. Maqalini obzorchi jazim gürbüz ependi yazghan. RFA/Erkin Tarim

Türkiyide chiqidighan yéngi chagh gézitining 18 -chisladiki sanida "Uyghur karizlirigha özdenje yolchuluq" , témisida bir maqale élan qilindi. Maqalini obzorchi jazim gürbüz ependi yazghan bolup , u maqalisini türkiyide kommunist köz qarashqa ige we mawzédongchi dep bilinidighan dursun özden isimlik sha'irning kariz heqqide yazghan kitabidin chiqish qilip turup yazghan.

Aptor maqalisini yazghuchi, sha'ir dursun özdenning " Uyghur karizlirigha yolchuluq mawzuluq" kitabida yer alghan mezmunlar bilen bashlaydu : "anatoliye boz qirlirida tughuldum. Shipaliq shaman anamni yad eylep, xelq naxshilirining qoynida chong boldum. Kök oghuz boyidin kelgen ikenmiz. Küchlük bozqir bürkütlirining himayiside we ulugh söygü derixining sayiside perqimni hés qildim. Ichimdiki nurni hés qildim. Uninggha qaridim. Méning oyum ichki dunyarimni keship qilish idi. Medeniyet böshüki bolghan asiyaning bayliqlirida, atatürkning we anatoliye ateshining hararitide yawro'asiya medeniyiti bilen tonushtum... Anatoliye qeyer, ottura asiya qeyer?"

Ichki dunyagha élip bérilghan seper

Aptor maqalisida dursun özdenning kitabidin üzündiler élip dawam türde yene mundaq dep yazidu: "bu yer qeyerdu démey taghu - deryalarni, déngizlarni, chöllerni éship ata yurtimiz bolghan asiya tupraqlirigha yétip keldim.... Bir tetqiqatchi, izden'güchi yazghuchining inchikiliki bilen we bir sha'irning héssiyati bilen, hem bir höjjetlik filimge oxshash hem bir xiyal dunyasigha oxshash bir tetqiqat ichide özümni taptim. Titridim we özlükümge qayttim, ichki dunyarimgha qilin'ghan bir seper idi bu. Quyash tughulghan yönilishke... Yer kordinati 0 bolghan asiyaning merkizide.... Yiltizi minglarche yil qedim bolghan we ottura asiya tupraqlirida medeniyet möjiziliri yaratqan Uyghur türkliri bizning tarixi bir , tili bir , dini bir , örp - aditi we medeniyiti bir bolghan tughqanlirimizdur."

Aptor yenimu ilgiriligen halda yene mundaq dawamlashturidu.

Shinjang rayonida yashaydighan Uyghur türkliri , xitaylar we bashqa qérindash xelqler 2500 yil awal özliri yaratqan idiqut döliti we yerning 110 métir tégide , jem'iy 5100 kilométir uzunluqtiki bir medeniyet möjizisi bolghan we kariz dep atilidighan su qanalliri bilen asiya tarixining yéngidin yézilishigha sewep boldi.

" Bir qolum altay téghida, bir qolum tengri taghlirida... Badam közlük güzeller bilen parlawatqan ay kölige qarimaqtimen... Enqa qushi nedidu? ergeneqonchu, anatoliyechu? yipek yoli méhir - shepqet we tinchliq yolimu... Yolumdin éziqip kettim. Tolun ayning hararitide köyüwatimen, ulugh shaman anidin shipa kütmektimen. Ata tupraqlirimda, özümge seper qilmaqtimen... "

Uyghurlar yaratqan kariz bir möjize

Maqalining aptori jazim gürbüz ependi yazghuchi, sha'ir dursun özdenning "Uyghur karizlirigha yolchuluq" namliq kitabidin yuqiridiki abzaslarni bergendin kéyin maqalisini mundaq dawam qilidu: "yazghuchi, sha'ir dursun özden sherqiy türkistan'gha bériptu. Némishqa bériptu? karizlarni körüshke. Kariz dégen néme ? yuqirida yazghuchi özimu yazghandek, yerning 110 métir astidin ötidighan, 5100 kilométir uzunluqta bolghan we 2500 yilliq tarixqa ige bolghan tarixiy su qanalliri. Ata - bowilirimiz tengri taghliridin éqip chüshken suning teklimakan chölige singip yoq bolup kétishining aldini élish üchün, sularni mana bu chölning astidin ötküzüp turpan'gha yetküzüp, u yerde dunyaning eng güzel méwilirini, köktatlirini yétishtürgen iken we hazirmu yétishtürmekte. Yazghuchi dursun özden özining körgen - bilgenlirini "Uyghur karizlirigha seper" mawzuluq bir kitab astida toplap neshir qildurdi. Bu kitab qaynaq neshriyati teripidin neshir qilindi."

Türkiyidiki kommunistlar türk medeniyitige ige chiqmaqta

Aptor bu kitabqa türkiyidiki kommunistlarning rehbiri bolghan, türkiye ishchi partiyisining bashliqi doghu périnchek ependimning kirish sözi yazghanliqini bayan qilip, maqalisigha mundaq dawam qilidu : "kitabning kirish sözide doghu périnchek ependi, tariximizgha gherbning közi bilen qarashni özige adet qiliwalghan hem shuningda ching turidighanlarning jenggiwarliqni türklerge, medeniyetni bolsa özlirige a'it dep qaraydighanliqini, buning tamamen xataliqini ata - bowilirimizning medeniyet ghezinisige muhim we qimmetlik bolghan 'yer astidiki seddichin sépili' dep nam alghan karizni yasap töhpe qoshqanliqini, karizlarning orxun abidilirige oxshashla qimmetlik ikenlikini alahide tekitligen. Doghu ependimning bu di'agnuzida qilchilikmu mubalighining yoqluqini xitay dölitining karizni dölitidiki üch chong möjizining biri, dep élan qilishidinmu körüwalghili bolidu."

Türk milletchiliri siler qeyerde?

Aptor maqalisining axirida bu kitabta karizdin bashqa yene némilerning bayan qilin'ghanliqini anglatqandin kéyin, türkiyidiki türk milletchilik köz qarishigha ige kishilerge xitab qilip mundaq dep yazidu : "dursun özden kitabida yalghuzla karizni anglatmaydu. Bu kitabta sherqiy türkistan her tereplimilik bayan qilin'ghan. Ishiningki, xuddi sherqiy türkistan'gha barghandek bolisiz. Sha'irliqidin kélip chiqqan qelem küchi we mezmunining rawanliqi seweblik bir bashlidingizmu tügetmey turup qoyup qoyghungiz kelmeydighan bir kitab dursun özdenning bu kitabi. Mana, türkiyidiki maw zédungchilar mushundaq ishlarni qiliwatidu. Silerchu? türk milletchiliri siler néme qiliwatisiler? bu ishlargha döletning béshigha dölet chiqqanda ؛ mundaqche éytqanda, éshekning quyruqi yerge tegkende köngül bölemsiler?" ( erkin tarim)