Türk dunyasi mukapatigha érishkenler élan qilindi

• Muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Türk dunyasi yazghuchilar we sen'etchiler wexpi bashliqi sha'ir yehya aqen'gin ependi. RFA Photo / Erkin Tarim

Türk dunyasi yazghuchilar we sen'etchiler wexpi yeni türksawning 2007- yilida türk dunyasigha töhpe qoshqanlargha tarqitidighan "türk dunyasi mukapatigha" érishkenler élan qilindi.

12 Yildin béri bu mukapatni tarqitip kelgen türk dunyasi yazghuchilar we sen'etchiler wexpi bashliqi sha'ir yehya aqen'gin ependi, muxbirlarni kütüwélish yighinida, bu mukapatning 12 yildin béri dawamliq halda türk dunyasi üchün xizmet qilip kéliwatqan, shexs we idare jem'iyetlerge bérilip kéliwatqanliqini, bu yil 6 dölettin 12 kishi we idare jemiyetke bu mukapatni bérishni muwapiq körgenlikini, burunqi yillarda sherqiy türkistanliqlarghimu bu mukapatni bergenlikini éytti. U yene bayanatida Uyghur mesilisi üstide toxtulup, türkiye hökümiti xitay hökümitige ochuq qilip Uyghur mesilisini déyishi we bu mesilining türkiye hökümitining kün tertipige kélishi kéreklikini éytti. Biz bu mukapatni heqqide tepsili melumat élish üchün türk dunyasi yazghuchilar we sen'etchiler wexpi bashliqi sha'ir yehya aqen'gin ependi bilen söhbet élip barduq.

Erkin tarim: siz bügün türk dunyasi mukapatigha érishken kishi we idare jem'iyetlerning isimlirini élan qildingiz, bu mukapatni tesis qilishtiki meqset néme idi?

Yehya aqen'gin: bu mukapat wexpimiz teripidin 12 yildin béri tarqitilip kéliwatidu. Bu mukapat türk dunyasigha öz saheside töhpe qoshqan, türk dunyasi toghrisida eser yazghan kishi we idare jem'iyetlerge tarqitilip kelmekte. Biz türk dunyasining büyük bir medeniyet dunyasi ikenlikige ishinimiz. Uning üchün biz nuqtiliq halda medeniyet saheside töhpe qoshqan kishilerge mukapat bérip kéliwatimiz. Bu mukapatni tesis qilishtiki meqsidimiz kishilerni türk dunyasi üchün xizmet qilishqa ündeshtin ibaret.

Erkin tarim: hörmetlik yehya aqen'gin ependi, bu yil bu mukapatqa kimlerni muwapiq kördünglar?

Yehya aqen'gin: bu yil 6 dölettin 12 kishi we idare jemiyetke bu mukapatni bérishni muwapiq körduq. Bular, ezerbeyjan parlamént ezasi, sha'ir yazghuchi sabir rustemxanli, qazaqistan chimkent uniwérsitéti mudiri prof. Dr. Mombek qozibakow, makédoniye türk jem'iyiti, romaniye türkiye karxanichilar uyushmisi bashliqi tamer atalay, türkiye radi'o téléwizye idarisi, kanal a téléwiziyiside tarqitilghan` chégraning u yaqisi` namliq program, tetqiqatchi yazghuchi aytunch altindal.

Erkin tarim: hörmetlik yehya aqen'gin ependi siz bu mukapatni bérishtiki meqset kishilerni türk dunyasi'i medeniyiti üchün töhpe qoshushqa ündesh dédingiz, 12 yildin buyan bu heqte qandaq ilgirileshler boldi?

Yehya aqen'gin: türk dunyasi karwini biz arzu qilghandek rawan mangmaywatidu. Nurghun tosalghular, qéyinchiliqlar bar. Emma bu karwan yoligha dawam qiliwatidu. Bu karwanning biz arzu qilghan ghayisige yétidighanliqigha ishinimiz. Chünki türk dunyasining kélechiki parlaq, bay yer üsti we yer asti bayliqlargha ige. Türk dunyasigha qiziqidighan, türk dunyasi üchün xizmet qilishni özige burch dep bilidighan kishilerning sani barghanséri köpiyiwatidu. Kéyinki 12 yil ichide türkiyede bolsun, yaki türk dunyasining bashqa jaylirida bolsun türk dunyasi heqqide nurghun eserler neshir qilindi.

Erkin tarim: wexpingiz mukapatqa muwapiq körgen kishilerge qaraydighan bolsaq, köpi medeniy ma'arip saheside türk dunyasigha töhpe qoshqan kishiler ikenlikini körüwalalaymiz, buningdiki sewep néme?

Yehya aqen'gin: türk dunyasining eng büyük küchi uning medeniyiti bilen edebiyatidur. Shunga bizni bir-birimizge baghlap turghan baghmu buningdin ibaret. Türk dunyasi bay edebiyat we sen'etke ige. Shunga bizning buningdiki asasiy meqsidimiz, türk dunyasidiki bu bay medeniyetni yéngi dewirge élip kélish, shundaqla qedimqi edebiyat sen'itimizge warisliq qilishtin ibaret. Türk dunyasidiki ziyaliylar buni yaxshi bilidu, emma buning ehmiyitini türkiy döletlerni bashquruwatqan dölet rehberliri yaxshi bilmeydu. Biz türkiye jumhuriyiti dölitining téximu aktip bir dölet siyasiti bolushini ümit qilimiz. Qaysi partiye hakimiyet béshigha kelse kelsun, türkiyening türk dunyasi siyasiti özgermesliki kérek. Bolupmu medeniy ma'arip saheside téximu köp ish pilanlirini tüzüp chiqip ularni orunlash üchün tirishishimiz kérek.

Erkin tarim: hörmetlik yehya aqen'gin ependi yéqinda türkiye jumhuriyiti re'is jumhuri abdullah gül re'is jumhuri sariyida edebiyatchilar bilen sen'etchilerge ziyapet bérip, ular bilen türkiyening türk dunyasi siyasiti heqqide muzakire élip bardi. Türkiy jumhuriyetlerge ziyaretler élip bériwatidu, siz buninggha qandaq qaraysiz?

Yehya aqen'gin: men buninggha mundaq qaraymen. Meyli türkiye re'is jumhurining türk dunyasigha bolghan qiziqishi bolsun, meyli bash ministir rejep tayip erdoghanning türk dunyasi siyasiti bolsun, bularning hemmisi türkiye jumhuriyitining uzun yillardin béri élip bérip kéliwatqan yawrupa birlikige kirish siyasitining xata bir siyaset ikenlikini chüshünüp yetkenlikining ipadisi dep qaraymen. Türkiye birinchi bolup türkiy jumhuriyetliri we türkiy milletler bilen bolghan munasiwitini tereqqiy qildurushi shert.

Erkin tarim: hörmetlik yehya aqen'gin ependi Uyghurlar türk dunyasi medeniyitige büyük töhpilerni qoshqan bir millet, bügün peqetla öz pikrini bayan qilip eser yazghanliqi üchün xitay turmisida yétiwatqan nurmuhemmet yasin'gha oxshash köp sanda kishiler bar, bularni qutquzush üchün bir pa'aliyitinglar barmu?

Yehya aqen'gin: yéqindin béri türk rehberliride türk dunyasigha qiziqish bar, emma sherqiy türkistan siyasiti yétersiz. Yeni türk hökümiti bezi döletlerdin éhtiyat qilghachqa sherqiy türkistan mesilisige köngül bölmeywatidu. Menche bu xil éhtiyat qilish yersiz. Eger türkiye döliti biwaste Uyghur mesilisige köngül bölelmise, ammiwiy teshkilatlarni köngül bölüshke chaqirishi kérek. Biz burun sherqiy türkistan dawasi üchün töhpe qoshqan kishilerge mukapat berduq. Menche xitayning achchiqi kélip qalarmu dep sherqiy türkistan mesilisidin qéchip bir yerge barghili bolmaydu. Türkiye hökümiti xitay hökümitige ochuq qilip Uyghur mesilisini déyishi we bu mesilining türkiye hökümitining kün tertipige kélishi kérek. (Erkin tarim)