Tibette yüz bergen toqunushqa türkiye metbu'atlirida keng kölemde yer bérildi


2008.03.17

14 - Mart küni tibetning paytexti lxasa shehride yüz bérip, kéyin xitay saqchiliri bilen tibetlikler otturisida toqunushqa aylan'ghan bu weqege türk metbu'atlirida keng kölemde yer bérildi. Bu xewerge türkiyining eng nopuzluq gézitliridin biri bolghan jumhuriyet géziti `xitay saqchiliri öltürmekte `témisida, radikal géziti bolsa` tibet ghezep nepretke toldi `témisida, milliyet géziti bolsa `olimpik otida 100 kishi öldi` témisida xewer qilghandin bashqa, türkiyining eng chong téléwizorliridin t r t, n t w, s n n turk bashchiliqidiki pütün qanallar xewerliride toqunushqa keng kölemde yer berdi.

Tibette yüz bergen toqunush heqqidiki xewerge milliyet gézitining 16 - mart yekshenbe künidiki sanida `olimpik otida 100 kishi öldi` témisida yer bérildi. Bu xewerning bash témisining astidiki kichik témida mundaq déyilgen: `olimpik tenterbiye musabiqiliri yéqinlishiwatqan künimizde dunyagha tinchliqini yaqlaydighan dölet ikenlikini anglitishqa tirishiwatqan xitay dölitining qol astidiki tibette buddist rahiblar bashlighan naraziliq namayishigha xitay armiyisi qoral yaraq bilen jawab qayturdi, tibetning paytexti urush meydanigha aylandi`. Bu kichik mawzuning astigha xitay dölitining xeritisi, tibetliklerni, xitay armiyisining urup basturuwatqan resimige yer bérilgen.

Xewerde 57 yildin béri xitayning hakimiyiti astida bolghan tibette 20 yildin buyanqi eng chong naraziliq namayishning ötküzülgenlikini, xitay saqchilirining 10 etrapida tibetlik rahibni étip öltürgenliki, bu weqede yüzlerche kishining yarilan'ghanliqini yazghan. Xewerde yene tibetlerning hindistanda turushluq sürgünde hökümitining bu qétimqi toqunushta 100 din artuq kishining ölgenlikini ilgiri sürgenlikini yazghan. Xewerde tibetning yéqinqi zaman tarixi heqqide qisqiche melumat bérilgendin kéyin, tibette yüz bergen weqe heqqidiki xewer menbesining peqetla xitayning shinxu'a xewer agéntliqi ikenlikini, shunga xitay hökümitining bayanatidin bashqa bu xewerlerni toghrilash yolining yoqliqini yazghan.

Türkiyidiki bezi téléwizor qanalliri tibettiki toqunush heqqidiki xewerliride, tibet bilen sherqiy türkistanning xitaylar bésiwalghan zémin ikenlikini, bu rayonlarda xitayning bésim siyasitining dawam qiliwatqanliqini, xitay hökümiti olimpik échilishtin burun dunya döletlirige özining tinchliqni yaqilaydighan bir dölet ikenliki heqqide teshwiqat élip bériwatqan bolsimu, bu ikki nazuk mesilisini hel qilmay turup heqiqi tinchliqni yaqilaydighan dölet ikenlikini xelq'aragha qobul qilduralmaydighanliqini ilgiri sürüshti.

Tibette yüz bergen bu toqunushning, 2008 - yili béyjing olimpik musabiqisi yéqinlishiwatqan künimizde, özini dunyagha tinchliqperwer bir dölet dep körsitishke tirishiwatqan, shundaqla xitay hökümitining Uyghur qizi peyda qildi dep xewer qilghan, ayropilan partlitishqa urunush weqesi yüz bergen peytte meydan'gha chiqishi némining ipadisi? bu weqeler olimpik musabiqisigha qandaq tesir körsiter? bu heqte türkiye hajettepe uniwérsitéti oqutquchisi, istratégiye mutexessisi dr. Erkin ekrem ependi oz qarashlirini otturigha qoydi. (Erkin tarim)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.