Öktichi partiye mu'awin mes'uli d u q hey'itini qobul qildi

• Muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Oktay ural ependi dunya Uyghur qurultiyi teptish hey'iti ezasi, sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jem'iyiti enqere shöbisi bashliqi xeyrullah efendigil ependi, d u q yashlar komitéti türkiye wekili abdullah tursun bashchiliqidiki hey'etlerni parlamént binasidiki ishxanisida qobul qilip, ularning derdini anglidi. RFA Photo / Erkin Tarim

Dunya Uyghur qurultiyi teptish hey'iti ezasi, sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jem'iyiti enqere shöbisi bashliqi xeyrullah efendigil ependi, d u q yashlar komitéti türkiye wekili abdullah tursun bashchiliqidiki hey'et 1-ayning 24-küni türkiye parlaméntida milletchi heriket partiyisi mu'awin bashliqi, sabiq qatnash ministiri oktay ural ependi bilen körüshti. Oktay ural ependi ularni parlamént binasidiki ishxanisida qobul qilip, ularning derdini anglidi. Xeyrullah efendigil ependi aldi bilen söz qilip, Uyghurlarning bügünki weziyiti we chet'eldiki sherqiy türkistan dawasining bügünki weziyiti heqqide melumat berdi.

Kéyin parlamént ezasi oktay ural ependi söz élip türklerning sherqiy türkistan xelqi bilen bir millet ikenlikini, sherqiy türkistan mesilisi gerche türk hökümitining kün tertipige kelmigen bolsimu, türk xelqining qelbide her da'im mewjut ikenlikini dep ötti. U sözide yene özining 2001-yili qatnash ministiri süpiti bilen Uyghur diyarigha élip barghan ziyariti jeryanidiki tesiratinimu sözlep ötti.

Oktay ural ependi yawrupa we amérikidiki sherqiy türkistan mesilisi heqqidiki hadisilerni yéqindin teqip qiliwatqanliqini, gerche sherqiy türkistan mesilisi türk hökümitining kün tertipige kelmigen bolsimu, 70 milyon türk xelqining könglide alahide orni barliqini éytip mundaq dédi: " Biz yawrupa parlaménti we amérika kon'giriside sherqiy türkistan mesilisi toghrisida boluwatqanlarni yéqindin teqip qiliwatimiz. Türkiye her da'im sherqiy türkistan mesilisini qollap keldi. Biz milletchi heriket partiyisi hakimiyet béshigha kelgen waqtimizda partiyimizning bashliqi, sabiq mu'awin bash ministir dölet baghcheli sherqiy türkistanni ziyaret qilghan idi. Menmu qatnash ministiri bolush süpitim bilen sherqiy türkistan'gha bérish pursitige ige bolghan idim. Biz omumen qilip éytqanda dawamliq halda sherqiy türkistanni qollap ‏- quwwetlep kelduq. Menche sherqiy türkistan mesilisining chong döletlerning diqqet ‏- itibarini qozghawatqanliqi nahayiti muhim bir ish. Bolupmu démokratik gherb döletlirining sherqiy türkistan mesilisige köngül bölüshke bashlishi intayin muhim. Sherqiy türkistan mesilisi dawamliq halda bizning kün tertipimizde, biz her da'im sherqiy türkistanning démokratiyilishishini, sherqiy türkistan xelqining heq we hoquqlirigha ige bolushini telep qilip kéliwatimiz. Sherqiy türkistan mesilisi partiyimizning we 70 milyon türk xelqining eng muhim mesililiridin biridur. Bizning wezipimiz türk xelqini sherqiy türkistan mesilisige köngül bölüshke ündeshtin ibaret. Sherqiy türkistan mesilisining türk millitining könglide alahide yéri bar bolsimu, türk jama'etchilikining kün tertipige kelmeywatidu. Sherqiy türkistan mesilisi nahayiti nazuk bir mesile, shunga sherqiy türkistan xelqighimu ziyan yetmeydighan bir weziyette bu mesilini hel qilishqa tirishishimiz kérek. Sherqiy türkistan mesilisi gerche türkiyining kün tertipige yéterlik derijide kelmeywatqan bolsimu, türk xelqining könglide alahide orni bar."

Oktay ural ependi öziningmu sherqiy türkistan'gha barghanliqini, u yerdiki xelqning heq we hoquqliridin mehrum ikenlikini, kélechekte Uyghurlarningmu öz bayliqliridin özi paydilinalaydighan küchke ige bolalaydighanliqini éytip mundaq dédi: "Menmu bérip sherqiy türkistanni kördüm, men shuninggha ishinimenki, sherqiy türkistan öz heq ‏- hoquqigha ige, öz bayliqliridin özi paydilinalaydighan, ma'arip sewiyisi yuqiri bir rayon'gha aylinalaydu. Biz sherqiy türkistan'gha barghan waqtimizda u yerdiki rehberlerge türk karxanichilirining bu rayon'gha meblegh sélishi kéreklikini, türkiyining bu rayon bilen bolghan munasiwitini kücheytishi kéreklikini tekitligen iduq. Sherqiy türkistan yer asti bayliqlirigha ige bir rayon, hazir pütün dunya döletlirining diqqitini qozghimaqta. Kélechekte türkiye iqtisadining tereqqiy qilishigha egiship, dunya siyasitige tesir körsiteleydighan bir dölet bolsa, sherqiy türkistan mesilisini hel qilish üchün qolidin kelgenni qilidighanliqigha ishinimen. Biz milletchi heriket partiyisi bolush süpitimiz bilen aldimizdiki künlerde sherqiy türkistan mesilisini türkiye parlaméntining kün tertipige élip kélimiz."

Milletchi heriket partiyisi mu'awin bashliqi parlamént ezasi oktay ural ependi, 2008-yili birleshken döletler teshkilati teripidin mehmut qeshqiri yili élan qilindi. Mehmut qeshqiri pütün türk dunyasining ulugh alimi, siz mehmut qeshqirining mazirini ziyaret qildingizmu dégen su'alimizgha jawab bérip mundaq dédi: " Men mehmut qeshqiri meqberisining yéngidin sélinishi üchün türkiye jumhuriyitining yardem qilishi kéreklikini kün tertipke élip kélimen."

Oktay ural ependi d u q re'isi rabiye qadir xanimgha türkiye 3 qétim wiza bermidi? siz bir öktichi partiyining mes'uli bolush süpitingiz bilen qandaq qaraysiz? dégen su'alimizgha jawab bérip mundaq dédi: " Bu mesilige türkiye jumhuriyiti dölitining bir chare tépishini tileymen. Rabiye qadir xanimning dölitimizni ziyaret qilish heqqi bolushi kérek. Shuni démekchimenki, biz sherqiy türkistan xelqi bilen bir millet, biz sherqiy türkistan mesilisining hel bolushini chin könglimizdin arzu qilimiz."

Siz 2001 - yili Uyghur diyarini ziyaret qildingiz, tesiratingiz qandaq? dégen so'alimizgha jawab bergen oktay ural ependi mundaq dédi: "Men u yerde bazarlarni aylandim, menche Uyghurlar ümidwar. Xelqning turmushi intayin töwen iken, tereqqiyat peqetla yoq. Emma Uyghur xelqining milliy ghururgha ige ikenlikini kördum. Eng muhimi u yerde kishilerning öz heq we hoquqini telep qilalaydighan, öz medeniyitini qoghdap qalalaydighan, öz bayliqlirini öz menpe'etliri üchün ishliteleydighan shert ‏- shara'it hazirlinishi kérek. Men sherqiy türkistanni öz közi bilen körgen bir siyasetchi bolush süpitim bilen méning sherqiy türkistandin alghan tesiratim, Uyghurlar ümidwar iken. Sherqiy türkistan xelqining téximu ümidwar bolushini ümid qilimen." (Erkin tarim)