Mehmut qeshqiri yilida élip bérilidighan pa'aliyetler we xitaylarning bu heqtiki siyasiti

• Muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Türkiyidiki eng nopuzluq gézitlerdin biri bolghan zaman gézitining 2-ayning 2-künidiki sanida `mehmut qeshqirini aldi bilen biz xatirilisek, andin dunya xatirileydu` mawzuluq maqalige yer bérildi. Maqalini zhurnalist ali pektash ependi yazghan bolup, maqalining bash qismigha mehmut qeshqirining resimge yer bérilgen. Maqalining ikkinchi kichik témisi bolsa, "birleshken döletler teshkilati ma'arip, ilim we medeniyet teshkilati yeni UNESCOteripidin mehmut qeshqiri yili élan qilin'ghan 2008-yilida türkiye medeniyet ministirliqi we türkiye til tetqiqat idarisi her xil pa'aliyetlerni ötküzmekchi" déyilgen.

Dunyaning her qaysi jaylirida ulugh alim mehmut qeshqirini xatirilesh üchün teyyarliqlar qiliniwatqan künimizde, xitay hökümiti bu heqte qandaq bir siyaset élip barmaqta ? 2008 ‏- yili mehmut qeshqiri yili munasiwiti bilen chet'ellerdiki Uyghurlar némilerni qilishi kérek? dégen'ge oxshash su'allargha jawab tépish üchün türkiye ege uniwérsitéti oqutquchisi proféssor doktor alimjan inayet ependi bilen söhbetleshtuq.

`Mehmut qeshqirini aldi bilen biz xatirilisek, andin dunya xatirileydu` mawzuluq maqale mundaq bashlinidu: UNESCO, 2008-yilini mehmut qeshqiri tughulghanliqining 1000 yilliqi munasiwiti bilen mehmut qeshqiri yili élan qildi. Bu yilning türkchining tunji lughiti we grammatika kitabi bolghan` türkiy tillar diwani` namliq eserning yazghuchisi mehmut qeshqirige atalghanliqi, türkiy tilliri we türk medeniyiti üchün intayin muhim. Dunyada birla nusxisi bolghan bu eserni we bu eserning yazghuchisi mehmut qeshqirini dunyada tonushturush üchün türkiye medeniyet ministirliqi we türkiye til tetqiqat idarisi 2008-yilida bir yürüsh pa'aliyetlerni élip barmaqchi.

Zaman gézitide élan qilin'ghan bu maqalide mehmut qeshqiri yili munasiwiti bilen türkiye medeniyet ministirliqi élip barmaqchi bolghan pa'aliyetler üstide toxtilip mundaq dep yézilghan : 2008- Yili türkiye medeniyet ministirliqi türkiy tillar diwanining orginalini neshr qilip, gérmaniyining frankfort shehiride ötküzülidighan xelq'araliq kitab körgezmiside körsetmekchi. Mehmut qeshqirining sherqiy türkistanning qeshqer shehiridiki meqberisini türkiye medeniyet ministirliqi yéngidin yasatmaqchi. Medeniyet ministirliqining iqtisadiy yardimi bilen chaqirilidighan tunji xelq'araliq ilmiy muhakime yighini bolsa, türkiye hajettepe uniwérsitétida chaqirilmaqchi. Bu yighin'gha gérmaniye, amérika we en'giliye qatarliq döletlerdin bashqa rusiye, tataristan, qazaqistan, qirghizistan we ezerbeyjan qatarliq döletlerdin bilim ademliri qatnashmaqchi. Tunji qétim türkiy tillirini sélishturup tetqiq qilip bu eserni yazghan mehmut qeshqirini pütün türkiy milletler özining dep qaraydu. Türkiye medeniyet ministirliqi mehmut qeshqiri heqqidiki pa'aliyetlirini, türkiyide we pütün türkiy jumhuriyetliride ötküzgendin bashqa, mehmut qeshqiri tughulghan jay bolghan qeshqerdimu ötküzmekchi.

Maqalide 2008-yili türkiyide ötküzülmekchi bolghan türk tili qurultiyining mehmut qeshqirige atap chaqirilidighanliqi tekitlinip mundaq dep yézilghan: Türkiye türk til tetqiqat idarisimu mehmut qeshqirige atap her xil pa'aliyetlerni ötküzüshni pilanlimaqta. Türk til tetqiqat idarisining 4 yilda bir qétim ötküzüp kéliwatqan türk tili qurultiyi bu yil 10-ayning 20-künidin 25-künigiche chaqirilmaqchi. Bu qurultaymu bu yil mehmut qeshqiri tughulghanliqining 1000 yilliqigha atap chaqirilmaqchi. Türk tili tetqiqat idarisi bashliqi prof. Dr. Shukru xaluq aqalin, bu qurultayning élanlirida türkiy tillar dawinidiki xeritini ishlitilidighanliqini éytti. Bu qurultaygha pütün dunyadiki türkologlar teklip qilinmaqchi. ( Erkin tarim)